زیانه‌ ته‌ندروستییه‌كانی ئیندۆمی

ئیندۆمی یه‌كێكه‌ له‌و خۆراكانه‌ی زیاتر منداڵان حه‌زیان بۆ خواردنی هه‌یه‌، به‌ڵام ئایا زیانه‌كانی چین؟ له‌وباره‌یه‌وه‌ د.كامه‌ران ڕه‌سوڵ ژاژڵه‌یی پسپۆڕی زانستی خۆراك و نه‌شته‌رگه‌ری گشتی ئه‌م زیانانه‌ی بۆ سایتی خاك روونكرده‌وه‌:

1- زۆری كێش و قه‌ڵه‌وی و كۆنیشانه‌ی ئێكس، چونكه‌ بڕێكی زۆر له‌ كاربۆهیدرات و چه‌وری تێدایه‌و ده‌وڵه‌مه‌نده‌ به‌ وزه‌.
2- كه‌می ڤیتامین و كانزاكان، چونكه‌ ئیندۆمی به‌وه‌ پێناسه‌ ده‌كرێت كه‌ خواردنێكه‌ ته‌نها تێرت ده‌كات بێ ئه‌وه‌ی پێكهاتووه‌ به‌سووده‌كانی خۆراكی تێدا بێت.
3- كه‌مخوێنی و كه‌می مادده‌ی ئاسن.
4- دواكه‌وتنی گه‌شه‌ی منداڵ و زیادبوونی ئه‌گه‌ری كورتی باڵا له‌ منداڵ و مێردمنداڵان ئه‌گه‌ر ڕۆژانه‌ یان هه‌فته‌ی چه‌ند جارێك بخورێت.
5- كه‌می ته‌ركیزو دابه‌زینی ئاستی خوێندكار له‌ قوتابخانه‌و زوو شت له‌بیرچوونه‌وه‌.
6- زیادبوونی ئه‌گه‌ری نه‌خۆشی ئه‌لزهایمه‌رو پوكانه‌وه‌ی خانه‌كانی مێشك.
7- زیادبوونی ئه‌گه‌ری به‌رزی ئاستی كولیستڕۆڵی خراپ و چه‌ورییه‌ سیانییه‌كان له‌ناو خوێندا.
8- زیادبوونی ئه‌گه‌ری توشبوون به‌ به‌رزی فشاری خوێن و نه‌خۆشی شه‌كره‌و نه‌خۆشییه‌كانی دڵ، بۆیه‌ ئه‌و كه‌سانه‌ی ئه‌م نه‌خۆشیانه‌یان هه‌یه‌ نابێت بیخۆن.
9- زیادبوونی ئه‌گه‌ری سه‌رئێشه‌و دڵ تێكهه‌ڵاتن و دڵته‌نگی و زوو توڕه‌بوون و خه‌مۆكی و دڵه‌ڕاوكێ.
10- زیادبوونی ئه‌گه‌ری قه‌بزی و ئاكامه‌كانی وه‌ك مایه‌سیری و خراپتربوونی نیشانه‌كانی ته‌هیجی كۆڵۆن و دڵه‌كزێ.
11- هه‌ندێك توێژینه‌وه‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ زیانی هه‌یه‌ بۆ گورچیله‌و جگه‌ر به‌ڵام لێكۆڵینه‌وه‌ی زیاتر له‌وباره‌یه‌وه‌ پێویسته‌.
12- ئیندۆمی هیچ مادده‌یه‌كی تێدا نیه‌ ڕاسته‌وخۆ ببێته‌ هۆی شێرپه‌نجه‌ ئه‌گه‌ر به‌پێی ستاندارده‌ جیهانییه‌كان دروستكرابێت، به‌ڵام زۆر خواردنی چونكه‌ ده‌بێته‌ قه‌ڵه‌وی و زۆری كێش و كه‌می ڤیتامین و كانزاو مادده‌ ڕیشاڵیه‌كان بۆیه‌ ڕه‌نگه‌ ببێته‌ هۆی زیادبوونی ئه‌گه‌ری چه‌ند جۆرێك له‌ شێرپه‌نجه‌.
13- رای پزیشكه‌ پسپۆڕه‌كانی زانستی خۆراك ئه‌وه‌یه‌ كه‌ نه‌خۆرێت و نه‌درێت به‌ منداڵ و مێردمنداڵان و باشتره‌ ئه‌گه‌ر خورا زۆر كه‌می لێ بخورێت له‌ مرۆڤی سه‌رو 18 ساڵ به‌مه‌رجێك نه‌خۆشی درێژخایه‌نی نه‌بێت.

خاك – تانیا ئاواره‌