شۆڕشێكی په‌روه‌رده‌یی به‌ڕێوه‌یه‌*

شۆڕشێكی په‌روه‌رده‌یی به‌ڕێوه‌یه‌*
د. تریفه‌ عومه‌ر

لێكه‌وته‌ كۆمه‌ڵایه‌تی و سیاسییه‌كان، ئه‌و ئه‌نجامه‌ سه‌ره‌كییه‌ی لێده‌كه‌وێته‌وه‌، كه‌ بنه‌مای په‌روه‌رده‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان، بنه‌مایه‌كی دروست و پته‌و نییه‌و خاوه‌نی چه‌ندین كه‌موكورتی په‌روه‌رده‌ییه‌، ئیدی چ له‌ بواری فه‌لسه‌فه‌ی په‌روه‌رده‌یی پرۆگرامه‌كان یان سیستمی خوێندندا بێت، دواجاریش به‌هۆیه‌وه‌ به‌رهه‌مهێنانی نه‌وه‌یه‌ك  كه‌ به‌گشتی به‌ده‌ره‌ له‌ پرانسیپه‌ مرۆڤایه‌تییه‌كان، ئه‌مه‌ش هۆكارێك بوو بۆ ئه‌نجامدانی توێژینه‌وه‌یه‌ك به‌ ناوی (گرفتی په‌روه‌رده‌یی و میكانیزمی چاره‌سه‌ركردنی له‌ كوردستاندا) كه‌ له‌لایه‌ن هه‌ردوو توێژه‌ر (تریفه‌ عمرو هه‌وار جه‌مال)‌وه‌، به‌ئه‌نجام گه‌یه‌نراوه‌ و له‌ ژماره‌ 58ی گۆڤاری زانكۆی سلێمانیدا بڵاوكراوه‌ته‌وه‌، ئه‌مه‌ش به‌ر له‌ هه‌ر شت به‌ ئامانجی دروستكردنی مرۆڤێكه‌‌، كه‌ به‌هۆیه‌وه‌ وڵات بگه‌به‌نرێته‌‌ ئاستی وڵاته‌ پێشكه‌وتووه‌كانی جیهان و ئه‌م مرۆڤه‌ش به‌ مرۆڤی نوێ ناوببرێت.
توێژینەوەكە وه‌ك پێشتر ئاماژه‌ی بۆ كرا، راڤه‌كردن و به‌رجه‌سته‌كردنی باری نه‌رێنی په‌روه‌رده‌ییه‌ له‌ هه‌رێمی كوردستاندا، ‌ له‌ هه‌مانكاتیش پێشنیازكردنی میكانیزمێكه‌ بۆ چاره‌سه‌ركردنی.
له‌نێو توێژینه‌وه‌كه‌دا فۆكس خراوه‌ته‌ سه‌ر چۆنێتی پیاده‌كردنی شوڕشێكی په‌روه‌رده‌یی كه‌ به‌هۆیه‌وه‌ گۆڕانكاری بنه‌ڕه‌تی له‌ سیستمی په‌روه‌رده‌كرندا بكرێت،  ئه‌مه‌ش لەبەر رۆشنایی ئەو دەركەوتە ئاكاریی‌و پەروەردەییەی، كە لە كاتوساتی ئێستادا له‌ سیستمی په‌روه‌رده‌ی هه‌رێمی كوردستاندا به‌دیده‌كرێت، بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش توێژینه‌وه‌كه‌ به‌سه‌ر سێ به‌شدا دابه‌شكراوه‌، به‌جۆرێك به‌شی یه‌كه‌م ته‌رخانكراوه‌ بۆ فەلسفەی پەروەردەیی و ئامانجەكانی شۆڕشی پەروەردەیی‌، له‌مڕووه‌وه‌ نه‌بوونی فه‌لسه‌فه‌یه‌كی دیاریكراو له‌ سیستمی خوێندنی هه‌رێمی كوردستاندا سه‌لمێنراوه‌، به‌شی دووه‌م تایبه‌ته‌ به‌ خستنه‌ڕووی مۆدیلی وڵاته‌‌ سه‌ركه‌وتووه‌كانی جیهان له‌ بواری په‌روه‌رده‌ییدا، هه‌روه‌ك سه‌نگافوره‌، یابان، نه‌رویج و هه‌ندستان، كه‌ چۆن به‌هۆی پیاده‌كردنی میكانیزمێكی په‌روه‌رده‌ییه‌وه‌ گه‌یشتوونه‌ته‌ ترۆپكی سه‌ركه‌وتن،  له‌ به‌شی سێیه‌م و كۆتاییدا میكانیزمه‌كانی شۆڕشی په‌روه‌رده‌یی ‌ بۆ چاره‌سه‌ركردنی گرفتی په‌روه‌رده‌یی هه‌رێمی كوردستان، خراوه‌ته‌ڕوو، به‌ پێویستمان زانی ئه‌م به‌شه‌ كه‌ كۆتا به‌شی توێژینه‌وه‌كه‌یه‌ و له‌لایه‌ن توێژه‌ر هه‌وار جه‌ماله‌وه‌ پێشنیازكراوه‌، بخه‌ینه‌ به‌ر دیدی خوێنه‌ران و كه‌سانی تایبه‌تمه‌ند.
ئه‌و میكانیزمانه‌ی لێره‌دا ده‌خرێته‌ڕوو، نمونەیەكی پێشنیازكراوە بۆ ئەو شۆڕشە پەروەدەییەی كە دەشێت لە كوردستاندا بۆ گەیشتن بە ئامانجە پەروەردەییەكان بەرپابكرێت، كە لە هەمانكاتیشدا ئامانجی توێژینەوەكەیە، پشت بە سێ كۆڵەكە دەبەستێت: 
كۆڵەكەی یەكەم/ بۆردی پەروەردەیی:
 بریتییەلە پێشنیازی دامەزراندنی بۆردێكی تایبەتمەند، كە بە شێوازێكی خولی‌و لە رێگەی هەڵبژاردنەوە ئەندامەكانی دەستنیشاندەكرێن، بەجۆرێك لە چەند پسپۆڕێك‌و شارەزا لە بوارە جیاجیاكانی پەیوەست بە فەلسەفەی پەروەردەو فێركردن پێكبهێنرێت‌و ئەركەكانیان بریتیبێت لەمانەی خوارەوە:
•داڕشتنی فەلسەفەیەكی پەروەردەیی لەلایەن ئەو پسپۆڕانەی وەك بۆردی پەوروەردەیی دەستنیشاندەكرێن، بۆردەكەش پێویستە فرەپسپۆرێتی لەخۆبگرێت، كە سەرجەم كایەكانی بواری پەروەردەیی‌و رۆشنبیری بگرێتەوە هەروەك دەروونناسی، كۆمەڵناسی، زمان، هونەر، پەروەردە...تاد، لە داڕشتنی پرۆگرامە پەروەردەییەكەشدا بنەمای زانستیی‌و فەلسەفیی ئەو بوارانە رەنگبداتەوە.
•ئەندامانی ئەم بۆردە پەروەردەییە پێویستە چەند ساڵ جارێك‌و بە شێوەی خولی لە رێگەی سازدانی  كۆنفرانسەوە، هەڵسەنگاندن‌و پێداچوونەوە بۆ سەرلەبەری رەهەندەكانی پەیوەست بە شۆڕشی پەروەردەیی بكەن، واتە فەلسەفەی پەروەردەیی‌و پەروەردەكاری پێشەنگ‌و پرۆگرام‌و پرۆسەی خوێندن بەگشتی گفتوگۆبكەن، بەمەش دەتوانرێت گرەنتی بەردەوام نوێبوونەوەی سەرجەم پرۆسەكە بۆ هەمیشە‌و سیستماتیكانە دەستەبەربكرێت، كە ئەمەش بێگومان بە پشتبەستنی بەردەوام بە توێژینەوەی نوێ‌و زانستەكانی سەردەم دەستەبەردەبێت. 
هەر پەیوەست بەمەوە نمونەی وڵاتێكی وەك نەرویج وەردەگرین لە پلان‌و نوێكردنەوەی پرۆگرامەكانی خوێندندا، كە هەر دەساڵ جارێك لەلایەن دەستەیەكی پسپۆڕەوە ئەم نوێبوونەوەیە بەپێداچونەوەی پرۆگرامەكان ئەنجامدەدرێت، هەروەك م. تاریق هێدی لەمبارەیەوە دەڵێت: 
"پەرلەمانی نەرویجی كە پێیدەوترێت ستۆرتینگێت Stortinget پاش وەرگرتنی پێشنیازی ئامانج‌و چوارچێوەكانی فێركردن لەلایەن حكومەتەوە بڕیاری لەسەر خوێندنەكە داوەو دەدات، وەزارەتی زانیاری  Kunnskapsdepartement باڵاترین ئۆرگانی بەڕێوبەرایەتییە، كە بەرپرسە لە جێبەجێكردنی سیاسەت‌و خوێندن‌و قوتابخانەی نیشتیمانی، ستانداردێكی نیشتیمانی گشتی لە رێی یاسا‌و رێنمایی‌و پلانی فێركردنەوە، زەمانەتی كراوە، واتە بۆ نمونە مامۆستا یان كارگوزارێك كە لە چوارچێوەی قوتابخانەدا كاردەكات دەبێت بەپێی ئەو یاساو رێنماییانە بێت كە لەلایەن پەرلەمان‌و وەزارەتەوە دانراون، یان كاتێك مامۆستا وانەیەك ئامادەدەكات بۆ قوتابییەكی پۆلی 6 یان 12 یان زانكۆ، دەبێت بەپێی ئەو پلانی فێركردنە بێت كە دانراوە، بۆ نمونە بۆ خوێندنی بنەڕەتی لە نەرویج پلانێكی فێركردن هەیە بەناوی kunnskapsløftet كە بە كوردی بە واتای (بەرزكردنەوەی ئاستی زانیاری) دێت. لەگەڵئەوەشدا ئەم پلانی فێركردنە جێگیر نییە‌و نزیكەی هەر دە ساڵ جارێك پلانێكی نوێ، بە ناوێكی نوێ‌و فرژنێكی نوێ‌و داوای نوێوە دێتەكایەوە، دیارە ئەمەش سیاسییەكان بۆ نمونە وەزیرێكی وەك ئەوەی لە كوردستان پێیدەوترێت (وەزیری خوێندنی پەروەردە) بە دونیابینییەكی تایبەتەوە، ئاڕاستە گشتییەكانی پلانی نوێ بڵاودەكاتەوە، ئیتر لیژنەی تایبەت بە هاوكاری گەلێك لایەن پلانەكە دەنوسنەوە، بەڵام مەرج نییە گۆڕانكاری زۆر زۆر گەورەش بكەن، دیارە هەمیشە فەلسەفەیەك لە پشت ئەو گۆڕانكارییانەوە هەن‌و رەچاوی پێشكەوتنەكانی دونیاش دەكرێت.
جا پلانی فێركردنەكە بۆ سەر چەندین بەشی جیاجیا دابەشكراوە، سەرەتا بۆچوونە گشتییەكان، پاشان بۆ هەر وانەیەك بە وردی‌و بە جیا ئامانجەكانی فێركردنی وانەكە لە هەر قۆناغێكی خوێندن‌و ئەو شتانەی فێرخواز دەبێت فێریان بێت. لێرەدا نمونەیەك دەخەمەڕوو، كە تایبەتە بە وانەی (ئایین)، كە لە نەرویج پێیدەوترێت (KRLE) كە كورتكراوەی (كریستیان، ئایین، روانینی مرۆڤەكان بۆ ژیان‌و ئیتیك)ە، لەم وانەیەدا دەكرێت بڵێین  7 بابەت هەن كە دەبێت لە هەر قۆناغێكدا بخوێنرێت، ئەویش ئەمانەن: 
-كریستیان (ئاینی مەسیح)
-ئیسلام
-یەهودییەت
-هیندۆنیزم
-بودیزم
-روانینی مرۆڤدۆستانەو غەیرە ئایینی بۆ ژیان
-فەلسەفەو ئیتیك
ئیتر لە پلانی فێركردنەكەدا بۆ نمونە باس لەوە كراوە كە قوتابی دەبێت دوای چوارەم ساڵی خوێندن چی بخوێنێت لە بارەی هەر یەكێك لەو بەشانەوە، تێبینیبكە لە وانەی ئاییندا پێنج ئایینە گەورەكانی دونیا فەرزە بخوێنرێت‌و هاوكات روانینە غەیرە ئایینی‌و مرۆڤایەتییەكانیش دەبێت بخوێنرێت، ئیتر ئامانجەكانی فێربوونی هەر بەشێك روونكراوەتەوە، پاشان ئەو كتێبانەی كە دادەنرێن‌و ئەو وانانەی كە مامۆستا ئامادەیان دەكات دەبێت بەپێی ئەو ئامانجە بێت كە لە پلانی فێركردنەكاندا دانراون. (چاوپێكەوتن: م. تاریق هێدی پسپۆر لە زمان‌و پەروەردە- نەرویج )

كۆڵەكەی دووەم/ فەلسەفەی پەروەردە:
یەكەم/ چۆنێتی داڕشتنی بنەماكانی فەلسەفەی پەروەردەیی لەلایەن بۆردی پەروەردەییەوە. 
لە جیهاندا چەند جۆرێك لە فەلسەفەی پەروەردە هەورەك (فەلسەفەی پەروەردەی ئایدیالی، ریالیزمی، نێچرالیزمی، پراگماتیزمی) جێبەجێدەكرێت، بۆیە پێویستە توێژەران‌و بیرمەندان لە هەرێمی كوردستان لە پرۆسەی داڕشتنی فەلسەفەی پەروەردەیدا، جەخت لە جۆرێك فەلسەفە بكەنەوە كە جیهانی پێشكەوتوو پشتی پێبەستووە، هەڵبەت ئەمەش بە تاوتوێكردنی بارودۆخی سیاسی‌و ئاینی‌و كۆمەڵایەتی هەرێمی كوردستان‌و چۆنێتی پیادەكردنی ئەو فەلسەفەیە دەبێت. 
بێگومان شۆڕشی پەروەردەیی بریتییەلە هەوڵێك بۆ داڕشتنەوەی كەسایەتی تاكەكانی كۆمەڵگا‌و بەهێزكردنی لایەنی ئەرێنی‌و لاوازكردنی لایەنی نەرێنی هەڵسوكەوتی تاكەكان، ئاشكرایە كە هیچ تاكێك نابێتە فریشتە هەروەك چۆن كۆمەڵگەی فریشەیی بوونی نییە، بەپێی پێوەرەكانی دەروونناسی‌و  كۆمەڵناسیی لە ناخی هەر تاكێكدا دیوێكی رەش و دیوێكی سپی هەیە، كۆمەڵگاكانیش بە هەمان شێوەیە، واتە هێلێكی روون بۆ پێناسەكردنی هەردوو چەمكی (چاك‌و خراپ) نەكێشراوە، بەڵام لە هەمانكاتدا جیاكردنەوەیان بێ بنەما نییەو یاسای تایبەت بەخۆی هەیە‌و پێوەرەكەش رێژەییە، واتە بناغەی بڕیاردان لەسەر چاكەو خراپە بۆ تاك‌و كۆمەڵگاكان رێژەییە، پارسەنگی (چاك‌و خراپ) كامیان زیاتر بوو ئەوە دەبێتە پێناسەیەكی گشتی بۆ تاك‌و كۆمەڵگاكان، بێگومان هەمان پێوەریش بۆ دەستە، گروپ، كۆڕ، رێكخراو، گوند، شارو نەتەوەو گەل بەكاردەهێنرێت. 
واتە پێویستە شۆڕشی پەروەردەیی بە شێوازێكی رێژەیی لەگەڵ ئاكاری تاكەكان سەرودەربكات‌و رێز لە ئازادییە تایبەتییەكانی تاك بگرێت، لێرەوە پێویستە پانتاییەك بۆ ئازادی هەڵبژاردنی تاكەكان بهێڵرێتەوە،  بەمەرجێك ئەو شێوازە ئاكاریانە تایبەتمەندبن بە ژیانی خودی تاكەكان خۆیان‌و كاریگەری نەرێنیان لەسەر كۆمەڵگا نەبێت، لەم دیدەوە دەكرێت بەگشتی لە فەلسەفەی داڕشتنی پەروەردەییدا ئاكاری تاك‌و كۆمەڵگا بە دوو جۆر دەستنیشانبكرێت:
 یەكەم/ ئەو ئاكارانەی كار لە سروشتی ژیانی تاكەكان خۆیان دەكەن‌و ئەمانەش ئازادی خودین‌و پەیوەستن بە بڕیاردان‌و هەڵبژاردنی تاكەكان خۆیانەوە. 
دووەم/ ئەو ئاكارانەی كاریگەریان لەسەر چارەنووس‌و داهاتووی كۆمەڵگا هەیە، پێویستە لەسەر بنەمای لێكۆڵینەوەی فەلسەفی لەلایەن پسپۆڕان‌و زاناو دەرونناسان‌و پەروەردەكارانەوە بڕیاریان لەسەر بدرێت، كە بەهۆیەوە كۆمەڵگا لەسەر پێوەرە ئاكارییە پەسەندە بڕیار لەسەردراوەكان رابهێنرێت‌و لە رێگەی سیستمی پەروەردەو دامودەزگا كۆمەڵایەتییەكانی دیكەوە بچەسپێنرێت.
گشتاندنی فەلسەفەی پەروەردە لەسەرجەم كایەكانی ژیانی كۆمەڵگادا پێویستە بەجۆرێك بێت، كە لە دایەنگەو باخچەی ساوایان‌و قوتابخانەكانەوە دزەبكاتە نێو خێزانەكان‌و یەكێتی پەروەردەیی فەراهەمبكات، بەو واتای ئەوەی كە پێویستە باوان‌و كۆمەڵگە‌و ژینگەی دەرەوەی پرۆسەی خوێندن سەرجەمیان پابەندبن بە پرانسیپ‌و بەرنامەكانی خوێندن كە لەسەر بنەمای فەلسەفەی پەروەردەیی پێشنیازكراو جێبەجێبكرێت‌و لێی لانەدرێت، بەڵكو پاڵپشت‌و هاوكاربن بۆ سەرخستنی، چونكە بە یەكخستنی پەیامی پەروەردە لەسەر ئاستی ناوەندە جیاجیاكانی خوێندن‌و خێزان‌و دامەزراوەكانی دیكە شۆڕشی پەروەردەیی بە ئامانجەكانی خۆی دەگات، دەستەبەركردنی ئەم یەكخستنی پەروەردەییەش پێویستی بە هۆشیاركردنەوەی دایكوباوكان هەیە لە رێگەی خولی تایبەت‌و راگەیاندن‌و سۆشیاڵ میدیاو...تاد پاڵپشتیكردنی ئامانجەكانی شۆڕشی پەروەردەیی، هەروەها جێبەجێكردنی ئەو بنەما ئاكاریانەی فێری مناڵان دەكرێن، بۆ ئەمەش دایكوباوكان‌و مامۆستا رۆڵی كاریگەریان دەبێت‌و تەواوكەری پرۆسەی جێگیركردنەكە دەبن. 
دووەم/ داڕشتنی بنەماكانی وانەی رەوشت 
بۆ بەرجەستەكردنی ئامانجەكانی فەلسەفەی پەروەردەیی پێشنیازكراو لەلایەن بۆردی پەروەردەییەوە، پێویستە چەند میكانیزمێك بگیرێتەبەر: 
١- فەراهەمكردنی وانەیەكی تایبەت بە ناونیشانی وانەی (رەوشت) لەسەرجەم قۆناغەكانی خوێندن هەر لە قۆناغی دایەنگەوە تا خوێندنی باڵا‌و هەر قۆناغێكیش بەپێی ئاست‌و پێداویستییەكانی خۆی پرۆگرامی بۆ دەستەبەربكرێت.
٢- رەنگدانەوەی ویست‌و ئامانجەكانی فەلسەفەی پەروەردەیی لە سەرجەم بوارەكانی دیكەی زانستی، هونەری، ئەدەبی‌و رۆشنبیری...تاد پرۆگرامەكانی خوێندندا. 
٣- جێگیركردن‌و پاڵپشتیكردنی ئامانجەكانی ئەم فەلسەفە پەروەردەییە لە سەرجەم یەكەو دامودەزگا كۆمەڵایەتییەكانی دیكەدا، هەر لە خێزان‌و ناوەندەكانی راگەیاندن‌و رێكخراوو دەزگاكانی كۆمەڵگەی مەدەنی...تاد، بەجۆرێك كە تەواو هەمەئاهەنگ‌و هاوئاواز بن‌و هیچ دژیەكییەك لە پەیام‌و خواست‌و ئاڕاستەكردنی تاكدا بەدینەكرێت.
كۆڵەكەی سێیەم/  پەروەردەكاران پێشەنگن
كۆمەڵگا وەك كایەیەكی پڕ كارلێك‌و زیندوو، هەمیشە پێویستی بە جەمسەرێك هەیە كە ببێتە خاڵی دەسپێك‌و بەردەوام لە هەموو روویەكەوەو رۆڵی بزوێنەرو نوێكەرەوەو داهێنەر لە پێشخستنی ژیان‌و ژیاری كۆمەڵگادا ببینێت، ئەگەر كۆمەڵگە وەك چەند كارگەیەكی بەرهەمهێنی جیاجیا وێنابكەین، ئەوا بێگومان دەبینین كە گەورەترین كارگەو كاریگەرترینیان كارگەی پەروەردەیە، كە سەرجەم كایەكانی پەروەردەو خوێندن هەر لە دایەنگەوە تا ئاستە هەرە باڵاكانی خوێندن دەگرێتەخۆ. كارگەی پەروەردە ئەو كارگە دایكەیە كە كەرەستەی خاوی سەرجەم كایەو كارگەكانی دیكەی كۆمەڵگە بەرهەمئەهێنێت، بۆیە هەركات ئەم كارگەی دایكە بەرهەمەكانی لە ئاستی پێویستدا نەبوون، داڕووخان‌و پاشەكشێ‌و شكست روو لە سەرتاسەری كۆمەڵگا دەكات، بە واتایەكی دیكە دەتوانین بڵێین كارگەی پەروەردە بریتییەلە كارگەی ژێرخان واتە بەرلەوەی بیر لە پێشخستنی هەر كایەكی سەرخانی كۆمەڵایەتی بكرێتەوە، پێویستە بیر لە چاككردنی كارگەی ژێرخان بكرێتەوە، كارگەی ژێرخانیش بێگومان پێویستی بە دەستی كارامەی بەرهەمهێن هەیە كە خودی پەروەردەكارانن. گرنگە كۆمەڵگا باوەڕی تەواوی بەوە هەبێت كە دروستكردنی شارستانییەت لە ناوەوەی مرۆڤەكان دەستپێدەكات نەك لە دەرەوەی مرۆڤ‌و شەقام‌و باڵاخانەكان.
پەروەردەكاران هەمیشە بكەری چالاكی پشت هەر پەروەردەیەكی تەندروستن، وشەی پەروەردەكار هەر كەسێك دەگرێتەوە، كە تایبەتمەندێتی پەروەردەكاری تێدا هەبێت، وەك دایك، مامۆستا، پزیشك، ...تاد. پێویستە ئەم توێژەی كۆمەڵگا بەرزترین پلەو پێگەی كۆمەڵایەتیان پێببەخشرێت، كە ئەمە خاڵی هەرە بنەڕەتییە‌و مەرجی سەرەكییە بۆ دڵنیابوون لە گەیشتن بە ئامانجەكانی هەر شۆڕشێكی پەروەردەیی.
دیارە بەدرێژایی مێژوو هەمیشە دەسەڵاتە شمولی‌و دیكتاتۆرییەكان بەمەبەستی پچڕاندنی شیرازەی كۆمەڵ‌و زاڵبوونی هەمیشەیی بەسەریاندا، بەچەندین رێگە هەوڵی لاوازكردن‌و داڕمانی پێگەی مامۆستایانیان لە كۆمەڵگادا داوە، ئەمەش لە رێگەی دوورخستنەوەی پەروەردەكاران لە بڕیاردان‌و سوكایەتی‌و بێڕێزیپێكردنیان‌و ناچاركردنیان بە سەركرزكردن بەهۆی خراپی هەلومەرجی نەداری‌و ژیان‌و گوزەرانەوە.
بە رەچاوكردنی ئەم خاڵە هەستیارە، پێویستە شۆڕشی پەروەردەیی پێداگیری لەم بنەمایانە بكات:
1.پێویستەو دەبێت پەروەردەكاران ناوەندی بڕیاردان بن لە كۆمەڵگادا، واتە جڵەوی بڕیاردان لەسەر چۆنێتی شێوازە دروستەكانی فەلسەفەی پەروەردەكردنی تاكەكانی لە كۆمەڵگادا، لە دەست پەروەردەكاراندا بێت.
2.پێویستە باری دارایی پەروەردەكاران لە بەرزترین ئاستدا بێت‌و بكرێتە خاوەنی بەرزترین پێگە لە رووی ماف‌و ئەركەوە.

* ئه‌م ناونیشانه‌یه‌، ناونیشانی پێشتری وتارێكی  توێژه‌ر هه‌وار جه‌ماله‌، لێره‌شدا له‌به‌ر وێكبوونی له‌گه‌ڵ توێژینه‌وه‌كه‌ و خستنه‌ڕووی ستراكچه‌ره‌كان له‌لایه‌ن توێژه‌ره‌وه‌، هه‌مان ناونیشان به‌كارهاتووه‌ته‌وه‌.