7/11/2019 10:53 PM

حیكایەتی ژنە غەمگینەكانی ریاز

سعوودییە یەكێكە لە وڵاتە گەورەكانی نیشتیمانی عەرەب، كە خاوەنی سامانێكی بەنرخی وەكو نەوتە و سەنتەرێكی گەورەی موسڵمانەكانی جیهانە. ئێمە سعوودییەمان وەك دەوڵەتێكی دەوڵەمەند بە سامانی سروشتی ناسیوە، بەڵام سعووییە خاوەنی رۆشنبیرییەكی دەوڵەمەندە، مامەڵەكردنی ئاقڵانە بە سامانی سروشتی و رەخساندنی ئاشتی و ئارامی لەو وڵاتەدا وای كردووە لە رووی رۆشنبیریی و ئاوەدانی و بازرگانییەوە پێشبكەوێت. لە سعوودییەی ئەمڕۆدا چەندین رۆژنامە هەیە لەوانە (رۆژنامەی ریاز، رۆژنامەی جزیرە، رۆژنامەی عوكاز، رۆژنامەی بیلاد، رۆژنامەی نەدوە، رۆژنامەی مەدینە، رۆژنامەی شەمس و....هتد..) رۆشنبیریی سعوودییە لەسەرئاستی وڵاتانی عەرەبیدا پێگەی خۆی هەیە. بەتایبەت لەم ساڵانەی دواییدا كۆمەڵێك ئەدیبی تازە و گەنج لەنێوەندی رۆشنبیریی سعوودییەدا دەركەوتن. یەك لەوگەنجانە ژنە رۆماننووس (رەجا عەبدوڵڵا صانع)ە ئەم ژنە ساڵی 1981 لە ریاز لەدایكبووە، كۆلێژی پزیشكی بەشی ددانی لەزانكۆی مەلیك سعوود تەواو كردوە. رەجا بە رۆمانی (كچانی ریاز) ناسرا، ئەم رۆمانە لە ساڵی 2005 بۆ ئەڵمانی وەرگێڕدراوە و پاشان بۆ ئینگلیزی، رەجا دوای ئەوەی لە سعوودییە كۆلێژی پزیشكی تەواو دەكات بە مەبەستی درێژەدان بە خوێندن روولە ئەمریكا دەكات ، لە شیكاگۆ ماستەر وەردەگرێ‌. رەجا دەڵێت: خولیا و عەشقم بۆئەدەب بەهۆی باوكمەوە بوو. لە دیدارێكدا دەڵێ‌: من وەك پزیشك هەوڵی چارەسەر كردنی جەستە  دەدەم، وەك رۆماننووسیش هەوڵی چارەسەركردنی رۆح دەدەم.
 هەروەها زەینەب بەحرانی كە خاوەنی كۆمەڵە چیرۆكی (فتاة البسكویت) و بدریە ئەلبەشەر و ئەسیرعەبدوڵڵا نەشمی.. نموونەیەكن لە ژنە رۆشنبیرەكانی سعوودیە.
 لە پیاوەكانیشدا عەبدە خال رۆماننووسی سعوودی  براوەی خەڵاتی پوكەر لەساڵی1962 لە شارۆچكەی  مجنە لە باشووری جازان لە سعوودیە لە دایكبووە، لە ساڵی 1982 لە زانكۆی عەبدولعەزیز لە جەدە كۆلێژی زانستە سیاسییەكان تەواو دەكات، چەند بەرهەمێكی بۆ سەر زمانی فەرەنسی و ئینگلیزی وەرگێردراون.  كۆمەڵێك بەرهەمی نایابی هەیە لەوانە كۆمەڵە چیرۆكی (لا احد) و (لیس هناك ما یبهج) رۆمانەكانی (الموت یمر من هنا)و(من تاكل العشب)و(الایام لاتخبئ احدا)و(فسوق)و(ترمی بشرر)
محەمەد سادق دەیاب ئەدیبێكی سعوودیە لە ساڵی 1963 لە دایكبووە. لەبەرهەمەكانی حیكایە التاریخ و الحیاة الاجتماعیة - كۆمەڵە چیرۆكی حكایة فی الحجار- رۆمانی مقام حجاز- لە ساڵی 2011 مردووە.  
لە بواری رەخنەشدا سعوودیە خاوەنی رەخنەگرێكی وەكو عەبدوڵڵاغوزامییە كە پتر لە بیست كتێبی هەیە. غوزامی ساڵی  1946لە عەنیزە لە سعوودییە لە دایكبووە. مامۆستای رەخنەیە لە زانكۆی مەلیك سعود. زیاتر لە بیست كتێبەی  لەبواری رەخنەدا نووسیووە.
ئەم باسەی ئێمە لەبارەی ژنە رۆماننوسی گەنجی ناوداری سعوودی ئەسیرعەبدوڵڵا نەشمییە. ئەسیر لە ساڵی 1984 لە سعوودیە لەدایكبووە. لەرادە بەدەر خۆشمدەوێیت یەكەم رۆمانێتی لە ماوەی سێ‌ ساڵدا هەشت جار چاپكراوەتەوە. ئەسیر باوكی هاوكاری بووە بۆ خوێندنەوە و نووسین. لە خوێندنەوەی رۆمانەوە دەستی پێكردووە و بووە بە رۆماننووس. وەكو خۆی لە دیدارێكدا دەڵێت: كاتێ‌ لە پۆلی چواری سەرەتایی بووم دەستم بەخوێندنەوە كرد یەكەم رۆمان كە خوێندمەوە رۆمانی (عەنكەبوت)ی  پرۆفیسۆر مستەفا مەحمود بوو.
 ئەسیر یەكەم رۆمانی (لەرادەبەدەرخۆشمدەوێیت) لە تەمەنیدا 23 نووسیوە  و لە سایتی ئەلكترۆنی (جسد الثقافي ) بڵاوی كردووەتەوە و لەساڵی 2009 وەك رۆمانی كاغەز بڵاوی كردووەتەوە.
 دووەم رۆمانی (فی دیسمبر تنتهی كل احلام) ئەم رۆمانە حیكایەتی عەشق و ناكامییەكان دەگێڕێتەوە. لەبارەی كۆنە خوازی و یاسا لە سعوودییە دەدوێت. باس لە چیرۆكی خۆشەویستی و قوربانییەكانی دەكات. روداوەكان لە سعوودییەوە بۆ لەندەن دەڕوات و حیكایەتی تاراوگەنشینی و شوناس دەگێڕێتەوە. چیرۆكی كابوس و مرۆڤدۆستی و عەشق و ناپاكی دەگێڕێتەوە. حیكایەتی ئازار و غەمگینییە. باس لە پیاوانی كۆنە پەرستی سعوودی و یاسای ئەو وڵاتە دەكات كە بۆ پیاوان مایەی شادییە و بۆ ژنان بەد بەختییە. ئەسیر لەهەردوو رۆمانەكەیدا باسی واقیعی خۆشەویستی دەكات لە سعودییە. لەم رۆمانەدا (فی دیسمبرتنتهی كل احلام) لە بارەی ژنەوە دەدوێت. ژن و یاسا و ژیان. لە هەردوو رۆمانەكەیدا لە پاڵ گێڕانەوەی حیكایەتەكاندا بە راگوزەر باس لە كۆمەڵێك كەسایەتی مەزن دەكات، سەرسامی و سۆزی خۆی بۆئەوكەسایەتییانە دەردەبڕێ‌ بۆنموونە، گۆرانیبێژانی عیراقی نازم غەزالی و سەعدون جابرو نووسەران بەدرشاكرسەیاب و عەیدولوەهاب بیاتی و مەعروف رەصافی و نازك مەلائیكە و بڵند حیدەری و ئەحمەد مەتەر، هاوكات باس لەنەتەوەكانی عیراق دەكات بە كورد و سوننە و شیعە و ئەرمەن و مەسیحی و جولەكەوە و دەڵێ‌ لە ناخی هەریەك لەمانە نیشتیمانێك هەیە. لێرەدا ئاماژە بە نەتەوە و ئاینی جیاواز دەكات لە عیراقدا، هەموو ئەمانە خاوەنی ئەو وڵاتەن و مافی زمان و زەمین و ژیانیان هەیە. هەروەها باسی عەشق دەكات لای رۆماننووسی جەزائیری (واسینی ئەلئەعرەج). باسی گاستۆن باشلار و ئەفلاتون و ئەرستۆ و هیگل و سوقرات و فكتۆر هۆگۆ و شكسپیر و ڤۆڵتێر و ولیام جیمس و فەیروز و مستەفا مەحمود و عەبدەخال و ئەحلام مستەغانمی.. دەكات. بەناوهێنان و قسەكردن لەسەر ئەم كەسایەتییە رۆشنبیرانەوە سەرسامی و كاریگەری وسۆزی نووسەر دەبینین بۆیان. ئەسیرعەبدوڵڵا لە پاڵ گێڕانەوەی حیكایەتەكاندا زانیاری دەبەخشێتەوە، و گوتەی ناوداران بە نموونە دەهێنێتەوە. لە رۆمانەكانیدا قسە لەسەر ئاین و نەتەوە و ئایدۆلۆژیاكان دەكات، لە بارەی حەقیقەت و فەلسەفە و خلودەوە دەدوێت، باسی مۆسیقای  شۆپان و مۆزارت و بتهۆڤن و باخ و هایدن دەكا. رووداوەكان لەسەردەمی شەڕی كەنداودایە، نووسەر لەبارەی ئەو سەردەمەوە دەدوێت كە خێڵ و نەریتخوازی و ئاین و كەلتوری سعوودی و گرفتی خۆشەویستی و هاوسەرگیری و ئازادی مرۆڤەكان و بەتایبەت ژنانی سعودییە. حیكایەتی ناپاكی جیهاد و ئیمانداری مادلین و ترسی جیهاد لە لەدەستدانی مادلین خانم، وێنەی سعوودییەكەی نێرسالاری نیشان دەدەن، كۆی رۆمانەكە چیرۆكی عەشق و ناكامی و ناپاكی و یاسای دژە عەشقە، وێنەی كەلتوور و داب و نەریتی عەرەبستانی سعوودی نیشان دەدات. 
لەرادەبەدەرخۆشمدەوێیت
ئەم رۆمانە یەكەم بەرهەمی ئەسیرعەبدوڵڵا نشمییە و هەڵكەوت عەبدوڵڵا كردویەتی بەكوردی و شێرزاد حەسەن پێداچوونەوەی بۆكردووە و لە بڵاوكراوەكانی سەردەمە. هەر بەم رۆمانەش ناوبانگی دەركردووە، سەرەتا لە سایتە عەرەبیەكاندا بڵاوكراوەتەوە و پاشان چاپی كاغەزی كراوە و هەشت جارچاپكراوەتەوە.
ناوەرۆكی ئەم رۆمانە باس لە روداوی خۆشەویستی كور و كچێكی سعوودی دەكات جومانە و عەبدولعەزیز دوو گەنجی سعوودین لە كەندا دەخوێنن. كۆی روداوەكان لە بارەی ئەو عەشقەوەیە، نووسەر باس لە ژیانی ژنان و كچانی سعوودی دەكات، كە چۆن دەچەوسێنرێنەوە. ئەوەی حیكایەتەكان دەگێڕێتەوە كار ئەكتەری رۆمانەكە جومانەیە و قسە بۆ عەزیزی خۆشەویستی دەكات. زمانی گێڕانەوە زمانی حوزن و غەمگینی و بێ‌ دەسەڵاتی مێینەیەكە لەئاست زوڵم وزۆر و عەزاب دانی لەلایەن پیاوێكی دڵپیسی نەخۆشەوە. جومانە كچی خێزانێكی خوێندەواری سعوودییە. زمانی جومانە زمانی عەزاب و پاڕانەوەیە لە عەزیز و هەرچی عەزیزیشە پیاوێكی كۆنەپەرستە و زمانی سەرزەنشتكردن و توڕەبوون دەزانێ‌. نێرینەیی خۆی بەسەردا دەسەپێنێ‌. جومانە وێنەی ژنێكی بێ‌ دەسەڵاتە، كە عەزیز یاری پێدەكات و درۆی لەگەڵ دەكا، ئازاری دەدات، كەچی ئەو بەردەوام خۆشیدەوێت. خەونی جومانە گەیشتنە بەعەزیز و هەموو هەوڵەكانی بۆ گەیشتنە بەعەزیز، عەزیزیش چەندین ژنی لەدڵیدایە... جومانەش یەكێك لەو ژنانە. عەزیزی خیانەت كار و جومانەی دڵپیس. نموونەیەكن لە خێزانی سعوودی، ئەم دووكەسایەتییە هێشتا ژیانی خێزانییان دروست نەكردووە و لەدۆخی شەڕ و ناكۆكیدان، هەوڵ بۆ دروستکردنی خێزانێک دەدەن كە ناتەندروستە. عەزیز وێنەی پیاوی سعوودییە. پیاوێكی نەخۆشە، ئازاری جومانە دەدات و هاوكات خۆشیدەوێت و  دوای ئەوەی یاسەمین دەهێنێ‌ و ناتوانێ‌ لە داوی عەشقی جومانە دەربازبێت و بەرئەنجام  تەڵاقی دەدەا و دەگەڕێتەوە بۆلای جومانە. جومانە هێندە خۆی بچوك كردووەتەوە دوای ئەو روداوەش عەزیزی خۆشدەوێت وەك خۆی دەڵێ‌ لەگەڵ تۆ غەمگین بووم و خۆشبختی راستەقینەشم هەر لەگەڵ تۆبووە. عەزیز وەك زۆرێك لە پیاوە رۆژهەڵاتییەكان چاوچنۆكەو بەژنێك تێرناخوات وەك موڵكدارێكی چاوچنۆك كە خەون بەوەوە دەبینێ‌ ژمارەی موڵكەكانی هەمیشە لە زیاد بووندابێت.
لەبەشێكی تری رۆمانەكەدا بەراگوزەر باس لە ئۆجەلان و گاندی و مارتن لۆسەر كینگ و حەسەن نەسروڵا و سەیدقوت و مستەفا عەبدوڵڵا و نەوال سەعداوی مەروان بەرغوسی و ماندیلا و لینین و دەكات، باسی خەبات و تێكۆشانی ئەمانە دەكات. باسی نیتشە و ستاندال و ئیمامی عەلی دەكات و پەندیان لێ‌ دەهێنێتەوە، ئەوەی سەیرە ئەمانە تا ئەندازەیەك بیركردنەوەیان پێچەوانەی یەكە و جیاوازی بیروبۆچوونیان هەیە بۆنموونە گاندی و مارتن لۆسەر كینگ  و ماندیلا  لەوانی تر جیاوازن، بەڵام ئەسیر لە خانەی سەرسامی و سۆزی خۆیدا هەموویان لەتەنیشتی یەكەوە دادەنێ‌، واتە هەم سەرسامە بە سەركردەناتوندوتیژەكان و هەم بەسەركردە شەڕكەرەكان. 

مەحمود نەجمەدین

 

 




زۆرترین خوێندراوە



created by Avesta Group and powered by Microsoft Azure

Copyright © 2015 khaktv all rights reserved