مەحمود بریكان ئەو شاعیر پێش سەردەمی خۆی كەوت

مەحمود بریكان ئەو شاعیر مەزنەی كە پێش سەردەمی خۆی كەوت، بریكان بە یەكێ‌ لە شاعیرە هاوچەرخەكانی عیراق دادەنرێ، لە نەوەی تازەگەرەكانە، شیعرەكانی رۆچوونە بەرەو قوڵایی مانا و فیكر، ئەم شاعیرە هەر لەمنداڵیەوە سۆز وخۆشەویستی بۆ باپیری هەبووە و لێی نزیكبۆتەوە و هەرچی باپیری بوو، بەو خەیاڵەی بریكان جیاواز لە منداڵەكانی بنەماڵەكەی بێت، هەر زوو دەرگای كتێبخانەكەی بۆ دەخاتە سەر پشت و ئەمەش دەرفەتێكی زێڕین بووە بۆ بریكان،  ئیتر وردە وردە مەحمود بریكان دەست بەخوێندنەوە و خۆ رۆشنبیركردن دەكات.
مەحمود بریكان لەساڵی 1931 لەبەسڕا لەدایكبووە، خوێندنی سەرەتایی لە قوتابخانەی ئەهلی نجات تەواوكردووە و لەسەر ویست و ئارەزووی خێزانەكەی دەچێتە كۆلێژی یاسا، دوو ساڵی لێ دەخوێنێ‌ و پاشان لەبەر ئەوەی ویست و ئارەزووی خۆی نییە وازی لێ دەهێنێ‌، لەساڵی1953 دەچێتە كوێت، ئەو كاتە تەمەنی بیست و سێ‌ ساڵ دەبێت، پێنج ساڵ لە قوتابخانەی قتیبە دەخوێنێ‌، لەپاش شۆڕشی چواردەی تەموزی 1958 دەگەڕتەوە بۆ عیراق، وەك زۆرێك لەو عیراقیانەی لەتاو شەڕ هەڵهاتبوون و لەپاش شۆڕش گەڕانەوە، بریكانیش وەك زۆرێك لە خەڵكی بەهیوای ژیانێكی نوێ‌ و كامەرانی گەڕایەوە بۆ عیراق، ساڵی 1950 كۆمەڵە شیعری "مگولە المجاعە الصامتە" بڵاودەكاتەوە، 1951 "مگولە اعماق المدینە" بڵاودەكاتەوە، ساڵانی 1948 تا 1953 دوانزە قەسیدە دەنوسێت وبڵاویان دەكاتەوە، لە 1953 تا 1957 ساڵانی بێدەنگی بریكانە، هیچی نەنوەسیوە، لەساڵی 1957 تا 1961 هەشت قەسیدەی دیكە دەنووسێت، لەساڵی 1962 تا 1967 دەست لە بڵاوكردنەوە هەڵدەگەرێت، لەساڵی 1968 تا 1970 سیانزە قەسیدە دەنووسێت، ساڵی 1970 تا 1993 دیسانەوە ماوەی راوەستانی بوو لە بڵاو كردنەوە، لە ساڵی 1993 كۆمەڵە شیعری "عوالم متداخلە" لە گۆڤاری پێنووس بڵاودەكاتەوە، هەرچی ئەم بەرهەمانەیەتی مەرگ مەودای بڵاوكردنەوەی نەدا (الرقص فی المدافن ،اكلیل الحب،ارچ العبید) دوو كتێبی هەیە بە ناوی موسیقا العربیە، الرازی مخگوگین، لەساڵی 2002 لە ماڵەكەی خۆیدا دەكوژرێت بە دەستی لوئەی خەزیر باقر كە برازای ژنی دووەمی خۆی بووە، بریكان شاعیری تازەگەری عیراقی هاوكات نیگاركێش و خەتخۆشیش بووە، شیعرەكانی گوزارشت بوون لە ژیان و لەكارەساتەكانی سیاسەت و ژیانی زیندان، بریكان گرنگی بە ماناسازی دەدا لە شیعرەكانیدا، رۆشنبیری ئەو لە فەلسەفە و خوێندنەوەی بۆ فیكر شیعری بەرەو فەلسەفە و عیرفانی دەبات، گوێگرێكی باشی موزیكی كلاسیك بووە و كاریگەری شاعیری هندی تاگوری و شاعیری ئەڵمانی ریلكە و لۆركای لەسەربووە، كاریگەری ئەم شاعیرانە بریكانی بەئاڕاستەی بونگەری و عرفانیەت و ماناسازی بردووە، هونەری شێوزەكاری و سینەما بەشێك بوون لە سەرچاوەی بریكان، زمانی ئینگلیزی زانیوەوە و گۆڤارە ئینگلیزیەكانی خوێندوەتەوە، شیعری بریكان وەك شاعیرانی پەنجاكانی سەدەی بیست نیگارسازی تێكەڵ بەماناسازی بووە، واتە وێنەیەك بووە بۆ گوزارشت كردن لە فیكر و ئازادی و لە رووداوەكانی ئەو رۆژگارە كە عیراق وڵاتی شەڕ و كاولكاری بووە و ژێر دەستەی عوسمانی و پاشان ئینگلیز ودوای ئەوەش دەسەڵاتی پاشایەتی و كودەتا و شەڕ وكاولكاری تا رۆژگاری ئەمڕۆ، بەشێك لە ئەزمونی بریكان گوتارێكە لە بارەی مەرگ و كابووس و رووداوە تاڵەكانی سیاسەت، لە چەند شیعرێكدا بە شێوازی گێڕانەوە (السرد) كاری كردوە، لە چەند شیعرێكدا شاعیر رەوتی رووداوەكان لەرێگەی شیعرەوە دەگێڕێتەوە، واتە دەقی واڵای نووسیوە، لەرێگەی شیعرەوە چیرۆكێكی گێڕاوەتەوە. عرفانیەت و ئاڵوزی و قووڵبونەوە و عەبەسیەت  چەمكی سەرەكی شیعری بریكانە، دنیای بریكان گوزارشت بوو لە خەونەكان و ژیانی رۆژانە، گوتارێك بوو لەنێوان مردن و ژیان، ئەو لە كەشێكی سیاسی وەها سەختدا ژیا كە مرۆڤەكان لەنێو ململانێیەكی هێندە ناشیریندا بوون كە یەكتریان تاوانبار دەكرد، تاوانی سیاسی بۆ خەڵك و بۆ رۆشنبیران دروست دەكرا، بەڵام بریكان رۆحێكی بێدەنگ و خامۆش بووە، هەمیشە لەنێو بێدەنگی دنیای خۆیدا پەرەی بە شیعر دەدا، بریكان هەست و سۆزی بۆ پارتی رزگاری هەبووە و چەندین شیعریشی لە رۆژنامەی ئەو پارتەوە بڵاوكردۆتەوە، ئەو سۆزەی ئەو بۆ پارتی رزگاری سۆزێكی نەتەوەیی بووە، شیعرەكانی وێنەی میحنەتی زیندان و ئەشكەنجەدانی مرۆڤەكان بووە، گوزارشتەكان لە شیعری ئەودا تێكەڵەیەك بوو لە فیكر و فەلسەفەی رۆژئاوا و رۆحانیەتی رۆژهەڵات، شیعری بریكان نزیكبونەوە بوو لە تازەگەری گەردوونی و زەوی و بوون و دنیا و مرۆڤ، بەهۆی ئەوەی شارەكەیان لەناوچە بیابانیەكان بوو، رەنگدانەوەی بیابان لە شیعرەكانیدا دەبینرێ، كەشی بیابان بەسەر دنیای شیعری ئەودا زاڵ بووە، خەیاڵ و واقیعی تێكەڵ كردووە، خەونەكان و روداووەكانی ژیانی رۆژانەی بە یەكەوە گرێ‌ داوە، هاوكات واقیعی سیاسی و ئازادی سیاسی لای بریكان گرنگی پێدراوە، بریكان بە شاعیری فیكری و خالقی پرسیاری فەلسەفی ناسراوە، پرسیاری فەلسەفی و بۆچوونە فیكرییەكان پانتایی یەكی فراوانیان لە شیعری ئەودا گرتووە. بریكان نەوەی وجودییەكانی پەنجاكانی سەدەی بیستەمە و هاوزەمان هاوەڵی شاعیری ناوداری عیراقی بەدر شاكر سەیاب بووە، هەردووكیان لە شاعیرانی تازەگەری عیراقین.
سورکێو ناسر