لەگەڵ شەماڵ سائیب

نووسینی: باكووری
لە ساڵی 1952 بوو یەكەم جار شەماڵ سائیبم بینی و تەعاروفمان كرد. ئەوەش لە ئێزگەی رادیۆی كوردی بوو لە بەغدا. من تازە بووبووم بە گۆرانیبێژی ئەو ئێزگەیە و هەفتانە ئاهەنگێكی گۆرانیم راستەوخۆ پێشكەش دەكرد. جا رۆژێكیان كە چوووم بۆ ئێزگە بۆ ئامادەبوون لە ئاهەنگەكەم، گەنجێكی رێك و پێك و رووخۆش و جوان لە هۆڵە بچكۆلەكەی بەردەم ستۆدیۆی موسیقا، لای خوالێخۆشبوو كامیل كاكەمین، بەرێوەبەری ئێزگە، لە سەر تەختێك دانیشتبوو لە گەڵ هونەرمەند و مامۆستای خوالێخۆشبوو عەلی مەردان، ئەوان ئێمەیان پێكەوەی ناساند و وتیان ئەمە شەماڵ سائیبە! و ئەمە باكووریە و.. ئیتر وەك ناسراوە، مەراسیمی بە یەكتر ناساندن و تەعاروف چۆنە!هەڵبەتە من پێشتر گوێم لە یەك دوو گۆرانی خوالێخۆشبوو شەماڵ بووبوو لە بەرنامەكانی ئێزگە، كە ئەوەندەش ناوبانگیان نەبو.. یەك دووێكیان فۆلكلۆری بوون و خەڵكانی تریش گوتبوویانن وەك گۆرانی (شوانە هۆ شوانە- شوانەی رەنجەڕۆ)..لەگەڵ (بۆ منت ناوێ‌.. خۆ من بە بێ ی تۆ هەڵناكەم تاوێ‌..) دەنگەكەی تەنها سەرنجی رادەكێشام كە گوێم لێیان ئەبوو! دەنگێكی تایبەت بوو. ناڵێم زۆر خۆشبوو! بەڵام  نەبراتی تایبەتی هەبوو، سەرنجی گوێگری رادەكێشا لە گەڵ ئەدایەكەی.
شەماڵ گەنجێكی كوردپەرست و نیشتمانپەروەر بوو. لاوێكی بەهرەدار بوو. چاوی لەوە بوو لە داهاتوویدا و بە یارمەتی هونەرمەندانی گەنجی وەك خۆی، زۆر شت بكات كە خزمەتێك بێ بۆ گەشەكردن و پەرەسەندنی هونەری ئاواز و گۆرانی كوردی بە شێوە و هۆنراوە و ئاوازەوە، تاكو لە چوارچێوەی هەندێ‌ قالبی (بێ ماناو) ساكاری كۆن و بە ناوی فلكلۆرەوە، رزگاریان بكەن، لە سەر رێگایەكی نوێ‌ و زانستیانە و پڕ هەستی جوان و ناسك و لەبارتر، ئەم گۆرانیانە بگوترێن! لە كتێبەكەی (یاخود نامیلكەكەی) كە بۆ سروود و گۆرانی تەرخان كردووە، لە لاپەڕە (54) لە ژێر ناونیشانی (شعری گۆرانی ئەبێ چۆن بێ؟) نوسیویەتی:
"شیعری گۆرانی لە شیعری كە جودایە، چونكە گۆرانی بۆ گشت كۆمەڵە: خوێندەوار و نەخوێندەوار، منداڵ و گەورە، تێ‌ گەیشتوو و تێ‌ نەگەیشتوو، بەڵام شیعرێ‌ كە بۆ خوێندەوار و تێ گەیشتوانە".
ئینجا كاك شەماڵ، لە هەمان بابەت چەند نموونەیەكی لە شیعری هەندێ‌ گۆرانی كۆن و بێ مانا و (بەناو) فولكۆر هێناوەتەوە و دەڵێ:
"ئێمە با خۆمان لێ نەگۆرێو ئاوڕێك بدەینەوە. بۆ رابردوو.. ئەبینین (بەستەكانمان) شیعرەكانیان بە تەواوی بێ سەروبن و (بێ) ماناو بیر و باوەڕ بوون. بۆ نموونە سەیری ئەم بەیتەكە:
(تازە داهاتووە ئاوی بەللوعە
پێم وت بۆ ماچێ، وتی مەمنووعە)
ئینجا كاك شەماڵ وەك (تعلیق) لەسەر ئەم بەیتە ئەپرسێ: "ئایا مەشرووعی (ئیسالەی ما‌و) و بەللوعە چیە؟ (یانی چ) پەیوەندیەكی هەیە بەسەر (ماچ) نەدانی یارەوە؟!
دیسان كاك شەماڵ چەند بەیتێكی تری هێناوەتەوە یاد لەم جۆرە بابەتانە و تەعلیقیش لەسەریان لێداوە. با یەك دوو نموونەتان بۆ بهێنمەوە:
(ئەوا هاتە خوار مەسینە بە دەس
دایكی پێی وتووە (ماچ) مەدە بە كەس)
********
ئەچیە چایخانە ژێرت دوو چایە
كورسیەكەی ژێرت داری نەعنایە
********
بەڵام كاكە شەماڵی هەست ناسك و رۆشنبیر دركی بەوە كردووە كە ئەو "خۆشی" لە گۆرانی و قەوانەكانی كە شیعری خوێتی، لە هەندێ‌ شوێن هەر بۆ رێكخستنی (قافیە) و ئاوازەكەی وشە و تەعبیری (ناڕێك) ی هاویشتووتە نێوان رستەكان.. بۆیە لە ئاخیری –كۆتایی-بابەتەكەدا، وەك (ئیعتراف) ێك دەڵێ: بۆ ئاگاداری:
ئەم باسە شیعری گۆرانیەكانم ناگرێتەوە. چونكە كاتێك كردوومن، خۆم بە هیچ قەواعیدێكی شیعرەوە نەبەستووە و ئەتوانم بڵێم: هەستی دڵ و دەروونمە و تێكەڵ مۆسیقا و ئاوازم بووە!
(سروود و گۆرانی) ل58
جا شەماڵ هەموو هونەرمەندانی لە لا خۆشەویست بوو، بەتایبەتی گەنجەكان: قادر دیلان (یەكەم دۆسێ خۆشەویستی بوو)، ولیەم یوحەننا، نەجاتی عەبدە، هەموو ئەندامانی تیپی مۆسیقای مەولەوی.. جگە لە من و ڕەشۆل و عەلی مەردان و تایەر تۆفیق و جەمال جەلال و باقی هونەرمەندە بە توانا و بەتایبەتی رۆشنبیرەكان. لەبەرئەوەش كە ئەوانەی ناوم هێنان، زۆربەیان لە بەغدا نیشتەجێ‌ نەبوون، بۆیە زیاتر لە گەڵ قادر دیلان و من هەمیشە و بەردەوام پێوەندی توند هەبوو لە نێوانماندا و زۆربەی جاران دەهاتە لام لە كۆلێجی (دار المعلیمین العالیە) و لە بەشی ناوخۆیی (قسم الداخلی)، دادەنیشتین و عوودەكەمی بە دەستەوە دەگرت و پەنجەكانی ترینگە ترینگی دەكرد لە سەر ژێ یەكان بەڵام بیرورای خۆی لە گەڵما بە قسە دەردەبڕی و ئەگەر پرۆژەیێكی بە دەستەوە بوایە، ئەوە ئیتر بە درێژی بۆی باس دەكردم و باسی رۆڵی من چییە لەم كارە..
بۆ نموونە (جمعیە الموسیقیین العراقیین) لەو ساڵانەی پەنجاكان دامەزرا بە رەسمی و هونەرمەندانی موسیقاژەنی كورد و عەرەب تیایدا یەكتریان گرتەوە و بوون بە گرووپێكی یەكجار گەورە و دەستیان كرد بە پێشكەش كردنی ئاهەنگی گۆرانی و موسیقا لە ئێزگەی بەغدای بەشی عەرەبی. هەموو چوارشەممەیەك، بۆ ماوەی یەك سەعات، بەرهەمەكانیان بڵاو دەكرایەوە یەكسەر (مباشر). ئەوە بوو رۆژێك وتی"عەسرێ‌ وەرە لام". شەماڵ بە رەحمەت بێ. لە شوققەیەكی یەك ژوور، لە شەقامی غازی، نزیك بنكەی ئاگر كوژاندنەوە (دائرە الاگفا‌و) بوو. نزیكی وەزیریە بوو كە كۆلێجەكەی ئێمەوە بەشی ناوەخۆی (قسم الداخلی) بوو كە من و بەشێكی زۆر لە قوتابیە كوردەكانی لێبوو كە یەكێكیان كاك ئیحسان فوئاد بوو.. ئەو ئێوارەیە چوومە لای كاك شەماڵ، وتی ئەوا رەزامەندی مامۆستا مونیر بەشیر، سەرۆكی كۆمەڵەی موسیقیە عیراقیەكان (جمعیە الموسیقین العراقییین) وەرگرتووە بۆ ئەوەی هەر جارەی لە ئاهەنگەكانیان گۆرانێیكی كوردی پێشكەش بكەین. مونیر بەشیریش شەماڵی تەكلیف كردبوو كە ئەو هەرجارە گۆرانیەك ئامادە بكات. جا كاك شەماڵ وتی بۆ ئاهەنگی ئەم هەفتەیە كە تەنها رۆژێكی مابوو، من و تۆ و نەسرین شێروان گۆرانیەك دەڵێین و من (واتا شەماڵ) گۆرانی (هەر بەللار) م پێ باشە ئەگەر پرۆڤەی لە سەر بكەین سبەینێ‌ لە گەڵ نەسرین. منیش رازی بووم و بۆ ئێوارەی رۆژی داهاتوو لە ئێزگە كۆبووینەوە هەرسێكمان . شەماڵ چەند هۆنراوەێیكی فولكلۆری هەلبژاردبوو كە لە گەڵ ئاوازەكە بگونجێن و پرۆڤەمان لە سەر گۆرانیەكە كرد. بۆ رۆژی چوارشەممەی دواتر لە ئاهەنگەكەی جەمعیە بە ئامادەبوونمان و گۆرانیەكەمان زۆر كەیفیان هات. یەك لە موسیقیەكانیش كاك قادر دیلان بوو، رەحمەتی خوای لێبێ، زۆر گەشایەوە و بە دڵ لە پێشەوەی تیپەكە دانیشتبوو بە كەمانجە نازدارەكەی بەشداری دەكرد.
ئەمە یەكێك لە هەڵمەتەكانی شەماڵ بوو، بەڕاستی هەوڵی ئەوبوو، كۆمەڵەكەی رازی كرد كە گۆرانی كوردی پپَشكەش بكەن لە ئاهەنگەكانیانا، هەفتەیەك من بە تەنیا. گۆرانی (ئەڵێن جوان) م پێشكەش كرد. جارێكی تر، بە دووقۆڵی من و شەماڵ گۆرانی (هەرێ‌ لەیلێ) مان ئامادە و پێشكەش كرد، و ئیتر بوو بە هەنگاوێكی رێك و بەردەوام.. هەر هەفتەیەك گۆرانیەكی كوردی پێشكەش دەكرا.. مەرجیش نەبوو من و شەماڵ بین. هەندێ‌ جار گۆرانیبێژێكی دیكەمان دەستنیشان دەكردن. وەك حەسەن زیرەك  یا فەوزیە محەمەد یا حەسەنی جزیری یا تایەر تۆفیق...و  عەلی مەردان و تاد.. وای لێهات ئیتر بە شەماڵیان رانەدەسپارد، خۆیان یەك لە گۆرانیبێژەكانی ئێزگەی كوردی.. ئەوەی لەوێ‌ ئەو رۆژە ئامادەبوایە..داوایان لێ ی دەكرد بچێتە لایان و پرۆڤە بكات و ئینجا لە ئاهەنگەكەیان بەشداری ئەكرد!
پێوەندیمان زۆر بەتین بوو لە گەڵ شەماڵ و كاك قادر دیلان تا ئەو كاتەی قادر گەڕایەوە سلێمانی و ئیتر لە بەغدا نەمانبینیەوە. بەڵام شەماڵ هەمیشە لە ئێزگە و لە شوققەكەی خۆی زیارەتم دەكرد و ئەوم دەعوەت دەكرد بۆ ئاهەنگەكانی كۆلێجی خۆمان و بە دڵێكی خۆشەوە دەهات و دەستخۆشی لێ دەكردم كە گۆرانی كوردیم لە سەر شانۆی دار المعلمین العالیە، لە گەڵ تیپی بچكۆلەكەی خۆمان كە پێكمان هێنا بوو لە قوتابیە موسیقا ژەنەكانی (دار)، دەگوت. ئەو چوار ساڵەی لە بەغدا بووم، خۆشترین سالانی ژیانم بوون كە لە گەڵ ئەو هونەرمەندە خۆشەویستانەم رابوارد. رابواردن لە گەڵ شەماڵ و قادر دیلان و تایەر تۆفیق و ئەوانی تر.. جۆرە تام و بۆنێكی تایبەتیان هەبوو: لە كازینۆیەكانی ئەبوو نەواس، یا لە تیاترۆی سێلێكت، كە پرۆگرامی زۆر خۆشیان هەبوو شەوانە گۆرانیبێژی ناوداری عیراقی و عەرەب لەوی ئاهەنگیان هەبوو.. یاخود دەچووینە ماڵی هونەرمەندەكان وەك ئەلماس محەمەد و نەسرین شیروان.. كاك شەماڵ زۆر حەزی لە (فەوزیە محەمەد) بوو.. فەوزیە ئافرەتێكی هەنەرمەندی دەنگ خۆش و باڵای رێك و شێوەی دەم و چاوێكی جوان و بێ عەیبی هەبوو.. دەم بە خەندە و پێكەنین بوو.. كە بۆم دەركەوت شەماڵ گێژ  و عاشقی فەوزیە بوو! فەوزیە گۆرانێیكی زۆر خۆشی هەبوو ناوی (ئا لەیلێ لەیلێ لەیلێ) بوو منیش زۆر ئەو گۆرانیەم خۆش دەویست و لە دوا ساڵانی چلەكان، هێشتا لە هەولێر قوتابی سانەوی بووم، زۆر ئارەزوو حەزم لەو گۆرانیە بوو  و لە رادیۆ گوێم لێی دەبوو تا لە بەرم كرد و لە دانیشتنەكانی عەنكاوە و لە هەولێر لە ماڵە برادەر و لە سەیرانان دەمگوت. شەماڵ سائیب (عازف) عوودێكی زۆر چالاك و باش بوو. بە شێوەی عەزەف كردنی (فەرید ئەتڕەش) و رێگەی كلاسیكی موعجەب بوو. ئەوەش لەو ماوەیەی كە لە ساڵی 1947 چوە پەیمانگای هونەرە جوانەكان لە بەغدا، فێر بوو. بەڵام بەداخەوە، كارتێكردنی كەس و كاری مەجبووریان كرد پەیمانگا بە جێ بهێڵێ و دیراسەتەكەی تەواو نەكرد، بەڵكو قوتابخانەی سانەوی تەواو كرد، كە ئەو كاتە دوو ساڵ دوای (ناوەندی) بوو. لە پاشان لە كۆلێجی (ئاداب) وەرگیراو لە ساڵی 1956 ئەم كۆلێجەی تەواو كرد لە بەشی (مێژوو) و بڕوانامەی (بەكالۆریۆس) ی وەرگت و كەچی  لە هیچ قوتابخانەیەك تەعین نەكرا چونكە، وەك خۆی دەری بڕیوە لە چاوپێكەوتن لەگەڵیا، حكوومەتی ئەوسا كە (پاشایەتی) بوو، بڕوانامەی (حسن السلوك) یانە نەداتێ لەبەر بیروباوەڕی كوردایەتی. تا شۆرشی 14 ی تەمووزی ساڵی 1958 كە ئەو رژێمەی مەلیك رووخا و كۆماری عیراقی دامەزرا، شەماڵ لە قوتابخانەی ناوەندی (متوسطةالاعظڤمیة) بە مامۆستای (تاریخ) دامەزرا. لەو كاتانەشدا هەر بەردەوام بەرهەمی جۆراوجۆرە و بەرنامەی تازەی لە رادیۆی كوردی پەخش و بڵاودەكردەوە وەك بەرنامەی (باخچەی مۆسیقا). ئینجا لەو دوو سێ ساڵەی دوای شۆرشیش ژمارەێیك قەوانی لە كۆمپانیای (چەقماقچی) لە بەغدا تۆمار كرد كە بوونە مایەی خۆشی هونەر دۆست و خەڵكی كوردەواری پێشوازی چاكیان لەو گۆرانیە تازە بابەت و سووكەڵە و خۆش كرد. لەو قەوانانە ئەو گۆرانیانەی تۆمار كرد لە گەڵ كۆرسی كوڕانی ئێزگەی كوردی و كۆرسی كچانی ئێزگەی عەرەبی:
1-هاتی بۆ هاتی
2-ئازیز بەهارە
3-بۆ تۆیە دڵ
4-دەمەكەت بێنە
5-لە یارەوە
6-هەرێ‌ لەیلێ
7-پێم بڵێ و پێت ئەڵێم
8-هیوا
9-هاوار سەد هاوار
10-جوانین ئێمە جوانین
11-هەی بەردەبەردە
12-وەرە وەرە
13-زوڵەیخا
ئەمانە و ژمارەێیكی دیكەش بۆ ئێزگەی كوردی تۆمار كرد بەڵام پێ رانەگەیشتن بیانخاتە سەر قەوان، چونكە لە ساڵانی شەستەكان ئیتر بەرە بەرە ئامێری تۆماركردنی بەكرەی وەك (موسەجیلی گرۆندیك و فیلیپس) و ئینجا تۆماركردنی سەر كاسێت پەیدا بوون، گراما فۆن و قەوان باویان نەما و ووردەووردە لە بازارەكان پاشەكشەیان كرد تا ون بوون. شەماڵیش هەر لەو ماوەیە چووە ئەمریكا!
شەماڵ سائیب، ئەگەر چی لە سلێمانی لە ساڵی 1930 یا 1931 لە دایك بووە و قوتابخانەی سەرەتایی تەواو كردووە و بەڵام بە هۆی ئەوەی باوكی (رەحمەتی جەلال سائیب) سەردەمێ‌ بەرێوەبەری ناحیە و ماوەێیك قایمقام بووە لە شارۆچكەكانی كوردستان وەك شەقڵاوە. بۆیە كاتێكی زۆری تەمەنی منداڵیشی لەو شارە جوان و خۆشانە رابواردووە و كاریگەریان لە هەست و مێشك و دەروونی كردووە و بەهرەی هونەری لە خوێنیا هەیەجانی كردووە. هەر بۆیەش زۆر بە نەهامەتی توانیویەتی خۆی بگەێینێتە پەیمانگای هونەرە جوانەكان و لە ساڵی 1947 تا دووسێ ساڵ بە تەقەتەق و چاوسووركردنەوەی خزمان و كەس وكاری..توانیویەتی شتێ‌ فێر بێ و ئینجا بە(گریانەوە) ئەو شوێنە(جوانە) بەجێ‌ بهێڵێ. هەر بۆیەش هەمیشە بە تەنیا ژیاوە لە بەغدا.. لە شوققە و ژووری ئەوتۆ كە زۆربەیان (مەرجی تەندروستی) تەواویان نەبووە!
جارێ‌ لێرە دا لە باسی لایەنی گۆرانی و موسیقای شەماڵ كەمێك ئەوەستم و باسی لایەنی تری بەهرە و لێهاتوویی شەماڵ ئەكەم.
1-شەماڵ وەك نووسەرێك: لە گۆڤاری (بەیان) ژماری 134 مانگی ئابی ساڵی 1987 دا، كاك یاسین قادر بەرزنجی بە درێژی باسی نووسینەكانی رەحمەتی شەماڵی كردووە و دەڵێ: " شەماڵ سائیب لە گۆڤاری (گەلاوێژ) ی شكۆدار، لە ژمارەكانی دوا مانگی ساڵی 1948 و ژماری 4 ساڵی 1946 و ژمارە 6 و 7 و س8 ی هەمان ساڵ كە دواساڵی دەرچوونی (گەلاوێژ) بوو، لە بابەت (مسیا و ئاواز و گۆرانی كوردی) لە گۆشەیەكی تایبەت بە ناوی (رەنگین)  چەندین لاپەڕەی پڕ كردۆتەوە و بە تێرو تەسەڵی لە مۆسیقا دواوە". هەروەها كاك شەماڵ لە رۆژنامەی ژین، لە سالانی 1956 ەوە تا ساڵی 1958 جاروبار نووسیویەتی سەبارەت بە مۆسیقا و مانای موسیقا و سروودی موسیقا، ئینجا(كوردستان و موسیقا) و (موسیقا و ئافرەت) و باسێكیش دەربارەی (گۆرانیە كۆنەكانمان) لە گۆشەیەكی تایبەت لە (ژین) لە ژێر ناوی (بەشی موسیقا) ئەوانەی نووسیوە و لەگەڵ چەندین بابەتی بە پێزی تر كە پێوەندیان بەم هونەرە جوانەوە هەیە. كاك شەماڵ لە یەك ژمارەی گۆڤاری (هیوا) كە یەكەم ژمارەی بوولە تەمووزی ساڵی 1957 دەرچوو، بایەتێكی بڵاوكردۆتەوە بە ناونیشانی (گۆرانی و مۆسیقا و هەڵپەڕكێ‌ ی كوردی)، كە ئەوەش لە كتێبەكەی (كلدیۆریچ) بە ناوی (رحلە ریچ فی العراق، عام 1820) ی وەرگێڕاوەتە سەر كوردی.
دوا بەرهەمی شەمال سائیب، نامیلكەیەكە بە ناوی (لەگەڵ شەمال صائب) كە منیش كردمە ناونیشانی ئەم نووسینەم و ئەم نامیلكەیەش دوای دەرچوونی قەوانەكانی شەماڵ، لەلایەن كۆمپانیای قەوانی (چەقماقچی) لە بەغدا، لە ساڵی 1960 لە چاپ درا. لەم نامیلكەیەدا كۆمەڵێك (سروود و گۆرانی) شەماڵی تیادا بڵاوكراوەتەوە، ئەوانەی لەسەر قەوانەكان یا لە رادیۆی كوردی تۆمار كراون. هەروەها لەم نامیلكەیەدا چاوپَكەوتنێكی كورت هەیە لە بەینی خاوەن كۆمپانیاكە و شەماڵ لە ژێر عینوانی (جگەرە و قاوەیەك لەگەڵ شەماڵ صائب). لێرەدا هەڵبەت پرسیارەكان و وەڵامەكانیش هەر شەماڵ خۆی دایڕشتوون و ئەو شتەی كە مەبەستی بووە دەری بڕی، پرسیاری بۆ داناوە و ئینجا وەڵامەكەی داوەتەوە. بۆ نمونە: سەرەتای دەست پێكردنی گفتو گۆیەكە بەم شێوەیە:
چەقمەقچی: قسە بكە.
شەماڵ: یەك شت لە گەڵ خۆما ئەبەمە قەبرەوە ئەویش كەرامەتمە، هەر ئەمەش بوو لە منداڵیەوە لە كەس و كاری كردم چونكە موسیقایان بەلاوە كارێكی ناشیرین بوو!
لە شوێنێكی تر، چەقماقچی دەپرسێ: خۆشترین كات لە ژیانتا؟
شەمال" نەم دیوە!
چەقماقچی" بە تەمای
شەمال: نایبینم!
...............
چەقماقچی: تەجروبەت لە ژیانا چییە؟
شەماڵ: دوو شت بەرگ و رەنگیان وەكو و ناوەوەیان نی یە: ئافرەت و كتێب!
2-لایەنی دووەمی چالاكی هونەریی شەماڵ سائیب، چالاكی شانۆ و شانۆگەری بوو:
شەماڵ سائیب هونەرمەندێكی (پێگەیشتو) بوو. واتا لە هەرسێ بواری هونەر بەهرەدار بوو: نووسین-ئەدەب وشیعر، گۆرانی و موسیقا، بزووتنەوە و چالاكی شانۆیی- لە هەرسێ باڵەكانی هونەرە جوانەكانیش بە توانا بوو و بەرهەمی نایاب و رێك و جوانی پێشكەش جەماوەری كوردستان كرد.
سەبارەت بە شانۆ و شانۆگەری، بەتایبەتی شانۆی رادیۆیی، رەحمەتی شەماڵ لە دوا دوای ساڵی 1948 دا و لە سەرتای ساڵی 1949 بەم لاوە تیپێكی شانۆ (تەمسیلی رادیۆیی) دامەزراوە كە ئەمانە بوون ئەندامەكانی:
1-شەماڵ سائیب-بەرێوەبەرەی تیپەكە بوو، ئەو كاتەش هێشتا قوتابی بوو لە سانەوەیەی (اعڤمیە) –بۆ ئەمە، دكتۆر عیزەدین مستەفا رەسوڵ، كە خۆشی ئەندام بوو لەو تیپی، لە وتارێكی دا لە گۆڤاری (رەنگین) و (كاروان) دەڵێ: شەماڵ (میحوەر) بوو. تەمسیلەكان زۆربەیان شەماڵ دەینووسن وەك تەمسیلی(وورگە گا) و (ژیانی قوتابی)
2-عیزەدین مستەفا رەسوڵ- قوتابی كۆلێجی شەریعەت بوو.
3-جەمال عەبدولقادر بابان-قوتابی كۆلێجی حقووق بوو.
4-محەمەد سەعید كانی مارانی-قوتابی كۆلێجی حقووق بوو.
5-عەلی مەردان-گۆرانی بێژ.
6-نازدار و ئەسمەر فەرهاد- دوو خوشكی گۆرانیبێژ بوون.
7-رەئووفی كەریم بەگ-لە ئێزگە بێژەر و لێپرسراوی ئەرشیف.
8-عەبدوڵڵا عەززاوی- دەرهێنەر بوو.
بۆ مۆسیقا شەماڵ خۆی و ئەحمەد خەلیل و غانم حەدا و مۆسیقای تەمسیلەكانیان ئامادە ئەكرد. بابەت و مەزووعی ئەم شانۆ رادیۆییانەش لەسەر باری تەندروستی و خوێندەواری و كۆمەڵایەتی و گرفتی نێوان بووك و خەسوو.. ئا لەم بابەتانە بوون.
ئەو تیپە هەر بەردەوام بوو تا ئەو كاتەی شەماڵ لە قوتابخانە فەسڵ كرا.. ئیتر تیپەكەش تێك چوو. بەڵام لە گۆرانی دانان و ئاواز و موسیقا هەر بەردەام بوو. لە ساڵی 1959 بوو، لەگەڵ بەرێز(سەلاح عیرفان) بەرنامەێیكی هونەرییان پێشكەش ئەكرد لە رادیۆی كوردی بەغدا بەناوی (باخچەی موسیقا). لەم بەرنامەیە باس لە گۆرانی رەسەن و فولكلۆر و مەقامی كوردی دەكرا و ناوە ناوەش یەكێ‌ لە گۆرانیە خۆشەكانی ئەو زەمانە پێشكەش دەكرا.
لە مانگی حوزەیرانی ساڵی 1958، تیپی موسیقای مەولەوی  كە لە سلێمانی دامەزرابوو بە سەرپەرشتی هونەرمەند (قادر دیلان) ی خوالێخۆشبوو، ئاهەنگێكی گەورەیان سازدا بە بۆنەی جەژنی قورباندا. ئەوە بوو كاك شەماڵ لە بەغداوە بروسكەی بۆ ناردم بۆ كۆیە، چونكە من لە كۆیە مامۆستای قوتابخانەی ناوەندی كۆیە بووم. لە بروسكەكەدا بە عەرەبی وا هاتبوو: احچر الی السلیمانیە لاقامە حفلە. المراجعە مع دیلان ئیمزای (شەماڵ) بوو. منیش لە گەڵ رەحمەتی (خاڵە سێوە) ی مەقامبێژی كۆیە، چووینە سلێمانی. لەوێ‌ شەماڵیش لە بەغداوە هاتبوو و بینیم و چاك و خۆشیمان كردەوەو بەیەك شادبووین! لە مێژ بوو یەكترمان نەدێبوو.
لەو ئاهەنگانەدا، كە چەند شەوێكی خایاند: شەماڵ و عومەر رەزا و من و ماری خوشكم و سێوە و عوسمان سابونچی بەشداریمان كرد. ئەو ئاهەنگانەی بە درێژی لە رۆژنامەی (ژین) ی ئەوسا بڵاوكردەوە.
 دواجار شەماڵم بینی لە مانگی ماییسی ساڵی 1960 بوو شەماڵ هاتە هەولێر بە كاری (رەسمی). كارەكەش ئەوە بوو كرابوو بە یاریدەدەری بەڕێوەبەری ئەزموونەكانی بەكالۆریای پۆلی (پێنجەمی) سانەوی، واتا (معاون مدیر الامتحانات للدراسە الاعدادیە). ئەوە بوو بۆ ماوەی حەوت هەشت رۆژ شەماڵ لە لامان مایەوە. شەوانە لە ماڵمان دائەنیشتین لە گەڵ هەندێ‌ هونەرمەندی شارەكە و دۆست و برادەران. یاخود هەندێ‌ شەو برادەرێكی دەعوەتی دەكردین.. بەم جۆرە تا نزیك كۆتایی ئیمتیحانات، رۆژی پێنج شەممە بوو، بریارمان دا بچینە سلێمانی. هەر دوای دەوامی ئەو رۆژە بە دوو تڕومبێل، یەكیان فولكس واگۆنی من و ئەوی تر مارسیدسێكی ئەو زەمانی كاك عەبدوڵڵا ئەحمەد كە لێپرسراوی (امتحانات) بوو لە دائیرەی (مەعاریف) لە هەولێر. لە رێی كۆیەدا چووین و شەو لە ماڵی كاك سەلاح عیرفان ماینەوە. هونەرمەند كاك فوەئاد ئەحمەد و براكەی (تایەر ئەحمەد) و برای منیش هەموو ئەوشەوە لە گەڵ قادر دیلان و كاك ولیەم یۆحەننا و چەند هونەرمەندێكی تر، زۆر خۆشمان رابوارد. كاك سەلاح ئامێرێكی (پروجەكتەری) سینەمای (16ملم) ی هەبوو هەندێ‌ فلیمی جوانی نیشان داین. ئیتر بە گۆرانی و موسیقا و باسی هونەری كوردی..تا درەنگی شەو، شەوەكەمان رابوارد. بۆ بەیانی كە (هەینی) بوو، دوای كەمێك گەڕان لە سەرچنار و ناوبازاری سلێمانی، گەڕاینەوە هەولێر، بەڵام بە رێگای دەربەندی بازیان و كەركووك گەڕینەوە،  لە كەركووك لامان دا ماڵی برای كاك شەماڵ، كەمێك حەساینەوە و چای عەسرمان خوارد.. ئینجا بەرەو هەولێر، كە بەشەو گەیشتین.
بۆ رۆژی دوایی، كە شەممە بوو و دوا رۆژی ئیمتیحان بوو، دوای نیوەڕۆ خواردن لە مالمان كە باوكم هەندێ‌ (كەباب) ی بۆ كردین بەرەحمەت بێ، بۆ خواردن كردن زۆر ئازا بوو، چونكە خۆی هەر (نەوسن) بوو!!
شەماڵ گەڕایەوە بەغدا.. پاش ماوەیەك بیستم كە بەرەو ئەمەریكا رۆیشتوە بۆ خوێندن.
لە ساڵی 1968 كە زانكۆی سلێمانی دامەزرا و لە سەر خواستی زانكۆ و دوای ئەوەی بڕوانامەی ماستەر وەرگرتبوو لە (مێژوو) شەماڵ گەڕایەوە سلێمانی و بە مامۆستای (مێژوو) دامەزرا. لە هەمان كات لێپرسراوی چالاكی هونەری بوو لە زانكۆ. كە زانگۆ گوازترایەوە بۆ هەولێر، شەمالیش وەك كادێری زانكۆ. هاتە هەولێر و پێی شاد بووینەوە.. بەڵام تەندروستی زۆر تێكچووبوو. دەوامی باش نەدەكرد. هەر لە ماڵەوە، لە گەڕەكی شۆرش، دەمایەوە و ئێواران هونەر دۆست و هونەرمەندان دەچووینە لای. تا لە رۆژی 8/11/1989 كۆچی دوایی كرد لە پاش نەخۆشیەكی درێژ خایەن. هەزار سڵاو لە گیانی پاكی بێ. دوو كوڕی لە دوای بە جێ‌ ماون. ناویان(ژیمۆ) و(تیشكۆ) یە.