ئامادەكردنی: زاهیر سدیق حەپسەخانی نەقیب ئەو ژنە ناودارەیە كە لە مێژووی كوردستانی باشووردا وەك ژنێكی تێكۆشەر و چالاك و نوێخواز ناوی دەركردوە، ئەم ژنە لە دنیای كۆمەڵایەتی و سیاسی و رۆشنبیریدا رۆڵی زۆر گرنگی هەبووە، بەتایبەت لەدنیای رۆشنبیریی و پێگەیاندنی ژنی خوێندەواردا لە كردنەوەی قوتابخانە بۆ ژنانی نەخوێندەواری ئەو زەمانە لە سلێمانیدا، هەروەها رۆڵی گرنگی هەبووە لە هاندانی ژنانی ئەو كاتەی سلێمانی لە مەسەلە نیشتمانییەكاندا. رەووف عوسمان: حەبسەخانی نەقیب لە ساڵی 1891 لە شارەكەی شێخ مەحمود شاری شۆڕش و بەرخودان لە دایك بووە، ئەم خانمە لێهاتووەی كورد، كوڕەزازای حاجی كاك ئەحمەدی شێخە، لەلایەكی ترەوە ئامۆزا و براژنی سەرۆكی ئەو كاتەی كورد شێخ مەحمودی حەفیدە، ئەتوانم بڵێم حەپسەخانی نەقیب درێژە پێدەری خێزانێكی لێهاتوو و ناوداری میللەتی كوردە لەناوچەی سلێمانی، ئەم درێژە پێدانە ئەتوانم بڵێم سەرەتاكەی ئەگەڕێتەوە بۆ شێخ مارفی نۆدێ كە یەكێك بوو لە لوتكە هەرە زانستییەكانی ئەمارەتی بابان، هەر دوای ئەو كەسایەتی دووەم دەست پێدەكات كە حاجی كاك ئەحمەدی شێخە كوڕی شێخ مارفە، ئەگەر شێخ مارف بەزانست و كەسایەتییەكی ئاینی ناوبانگی دەركردبێ، دیارە كاك ئەحمەدی شێخ بەكەسایەتییەكی خواناس و ئاینی توانیوێتی سەرنجی هەموو كوردستان راكێشێت، دوای ئەویش شێخ مەحمودی حەفیدە، كە بە شۆڕش و كوردایەتی و تێكۆشان دەستی پێكردووە واتە لە زانستەوە بۆ خواناسی و لە خواناسییەوە بۆ كوردایەتی و تێكۆشان. حەپسەخانی نەقیب درێژە پێدەری ئەو خێزانەیە، واتە توانیوێتی لەهەر سێ كانیاوەكە، كانیاوی زانست پەرەوەری و خواناسی و كوردایەتی ژیان هەڵهینجێ و كردی بەو كەسایەتییەی ئەمڕۆ پاش سەدەیەك مێژوونووس و پسپۆرەكان لەبواری نووسینەوەی كەسایەتییەكاندا بەشانازییەوە باسی دەكەن. دەسەڵات لە ماڵی باوكەوە بۆ ماڵی مێرد د. شوكریە رەسوڵ: حەپسەخانی نەقیب و هەڵكەوتەی حەپسەخان لە سلێمانیدا بەپێی ئەو سەردەمە لە خۆیەوە دروست نەبوو، بەڵكو دەتوانم بڵێم زیرەكی و وریایی حەپسەخان خۆی لەلایەكەوە و بنەماڵەكەشیان لەلایەكی ترەوە كە باوكی گرنگییەكی تایبەتی بە حەپسەخان ئەدا، لە رووی ئەوەی خۆی لە كۆی پانزە كوڕ و كچ تەنها دوو كچی بۆ مابووەوە، دەتوانم بڵێم بەپێی ئەو سەردەمە دەسەڵاتێكی زۆری هەبوو شێخ مارفی باوكی كە هەم بە نەقیبیش ناسرابوو لەو سەردەمەدا سوڵتەی عوسمانی، وەكو ساداتێكی گەورە سەیریان كردووە و نازناوی نەقیبیان پێ سپاردووە. ئەم كەسایەتییە "شێخ مارف" دەورێكی سەرەكی هەبوو بۆ هاندانی كچەكەی، هەمیشە دەیبردە دیوەخانەكەی خۆی. خاوەنی سەروەت و سامان و چەند دێهاتێك بوو لە دەور و بەری سلێمانی، هەڵبەتە كچەكەی زۆر زۆر خۆشدەویست و هانی زۆری ئەدا، تەنانەت لەو سەرچاوانەی ئێمە دەیخوێنین ئەوەیە یەكەم بنەماڵە بوون چوونەتە دەرەوەی سلێمانی رەشماڵیان هەڵداوە و هەر لەبەر خاتری كیژەكەی چەند رۆژێك لە ناو رەشماڵدا ماوەتەوە و دەستە خوشكانی لەگەڵ خۆیدا بردوەتە ئەوێ، ئا لێرەدا ئەمە گرنگی باوكە، ئەم چاوكراوەیییەی ئەم كچەی هەمیشە لەناو دیوەخانەكەدا بووە و دەوری خۆی بینیوە و بوەتە جێنشینی باوكی. ساڵی 1923 كە شووی بە ئامۆزای خۆی شێخ قادری حەفید كرد، دەتوانم بڵێم یەكەم ژن بووە لە نێو سلێمانی دا كە باوكی پرسی پێكردووە لە بەشوودانی، ئەمە خۆی لە خۆیدا كەم نەبووە، لەو سەردەمەدا ئەم جۆرە نەریتە نەبووە، كەواتە لێرەدا ئەم هاندانە، بوونە هاوسەری شێخ قادریش دەورێكی گرنگی بینیوە، شێخ قادر زانیوێتی ئەم كەسایەتییە بە توانا و رۆشنبیرە دەورێكی چاكی ئەبێ هەم وەك هاندانی مێردەكەی، مێردەكەشی لە هەمان كاتدا وەكو دەڵێ لە دوای هەر ژنێكی مەزنەوە دەبێ پیاوێكی مەزن هەبێ، كەواتە ئەم ژنە دەوری خۆی هەبووە، واتە كەسایەتی زیرەكی و هۆشاری و دڵپاك، هەروەها چاودێری هەموو كاروباری رۆژانە و روداوەكانی ئەو سەردەمە بەتایبەتی لە سەردەمی شێخی نەمردا هاندانی كۆمەڵێك ژن لەو سەردەمەدا ئەمە هەڵكەوتەیەك بوو لە كەسایەتی ئەم ژنەدا، مێردەكەشی دەیزانی حەپسەخان ژنێكی ساكار نییە، ئەوە بوو زیاتر هانی دا، دەتوانم بڵێم گرنگییەكی زۆری پێدا لەو سەردەمەدا یەكەم ژن بوو كاتێ شووی كرد بە ترومبێل بردیانە ماڵی خۆیان، واتە یەكەم ترومبێل بۆ ژنێك دانرابێ كە بگوێزرێتەوە. بۆ حەپسەخانی نەقیب بووە، ئەمە گرنگییەكی زۆری هەیە، دەسەڵات لە ماڵی باوكەوە بۆ ماڵی مێرد، گرنگی دانی هاوسەرەكەی. وردە وردە كەسایەتی حەپسەخانی نەقیب وەكو هەڵكەوتەیەك گرنگییەكی تایبەتی بە ماڵەكەی، وەكو ماڵێك پلەیەكی سیاسی و پلەیەكی كۆمەڵایەتی هەبووە لەو سەردەمەدا وەك بنەماڵەی شێخان، لێرەدا حەپسەخانی نەقیب وردە وردە دەركەوت. ژنێكی بەهێز لە پاڵ كەڵەپیاوانی ئەو رۆژگارەدا ئاكۆ شوانی: بێگومان كاتێك دێینە سەرباسی ئەوەی لە حەپسەخانی نەقیب بدوێین، دەبێ ئەوە بزانین لە مێژووی كورد دا لەوانەیە دەیان كەسایەتی لە نێو ژنی كورد دا هەڵكەوتبێ، بەڵام كە دەگەینە ئاستی حەپسەخانی نەقیب دەبێ هەڵوەستەیەك بكەین، بەڵام هەڵوەستەیەكی تایبەت، تایبەت بۆ ژنێك كە بە دوو پشت لە كاك ئەحمەدی شێخەوە دوورە، حەپسەخان كچی شێخ مارفی نەقیبە، كچەزای شێخ محەمەدە بچكۆلەیە كە كوڕی كاك ئەحمەدی شێخ بووە، ئەمە كە لەم بنەماڵەیەدا سەری هەڵداوە لە شارێكی بچكۆلەی وەك سلێمانی لە ساڵانی سەرەتای نۆ سەد دا، وەختێ بیری لێ دەكەیتەوە هەنگاوەكانی ئەم ژنە، یاخود رۆڵی ئەم ژنە هەڵدەسەنگێنین دەبێ بەو باگراوەندەوە تەماشای بكەین من بەر لەوەی بچمە نێو وردەكارییەكانی لایەنی كۆمەڵایەتی و لایەنی سیاسیەوە، حەز دەكەم ئاماژە بە مەسەلەیەك بكەم، لەبەر ئەوەی زۆرێك لە ئێمە ناوی كەسایەتییەكی وەكو عادیلە خانمی هەڵەبجەمان بیستووە كە خانمی وەسمان پاشای جافە، بەڵام كە باس لەو دەكەین ئێمە دەزانین ئەو لە شوێنێكی وەك هەڵەبجەدا كەڵە ژنێك بووە بە تەنیا هەڵكەوتووە، بەڵام كە باسی حەپسەخان دەكەین دەبێ بڵێین حەپسەخان لە پاڵ شێخ مەحمود دا كە مەلیكی كوردستان بووە دەركەوتووە، لە پاڵ شێخ قادری حەفید كە هاوسەری بووە و سەرۆك وەزیران و وەزیری حربییە بووە لەو سەردەمانەدا، ئەستەم بووە تۆ بتوانی وەكو ژنێك لە شاری سلێمانی لە پاڵ ئەو كەڵە پیاوانە و ئەو خەڵكە دیارانەی ئەو سەردەمانە حكومەتیان بەرێوەبردووە و دارودەستەیان هەبووە و شارەكە ئەوان بەڕێوەیان بردووە، تۆ وەكو ژنێك بتوانی لە شانی ئەوانەوە دیاربیت، كە ئێمە قسە لە حەپسەخانی نەقیب دەكەین دەبێ لەو باگراوندەوە لێی بڕوانین، ئەم ژنە لە ساڵی 1923 دا ژیانی هاوسەری لەگەڵ شێخ قادری حەفیدا پێكدەهێنێ، شێخ قادری حەفید ئەو كاتە لە سەردەمی دووەمین حكومەتی شێخ مەحمود دەبێ، واتە بەر لەوەی ژیانی هاوسەری پێك بهێنێ شێخ قادر بۆخۆی وەزیر بووە لە حكومەتی یەكەمی شێخ مەحمود دا، لێرەدا ئێمە قسە لەوە دەكەین حەپسەخانی نەقیب چەند لایەنێكی گرنگی ژیانی هەبووە قسەی لەسەر بكەین، لەوانە لایەنی كۆمەڵایەتی بێگومان یەكێك لە هۆكارەكانی سەركەوتوویی ئەم ژنە كە لە خێزانەكەی خۆیدا باوكی لە كۆی چواردە بۆ پانزە منداڵ تەنها ئەم و خوشكێكی دیكەی و برایەكی ماونەتەوە براكەشی لە تەمەنێكی گەنجیدا بە نەخۆشی كۆچی دوایی كردووە، ئەمە وای لێ كردوە باوكی گرنگییەكی زۆری پێبدات، دوای مردنی باوكی سەرەتای پشت بەخۆ بەستنی حەپسەخان بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە دیوەخان و ماڵەكەی باوكی بەرێوە دەبات، لە پاڵ سەلمەخانی دایكیدا، واتە ئەم زۆر زوو رۆڵی بەرێوەبردن و ئیدارەدانی دیوەخانی كەوتە ئەستۆ كە ئەو كاتە بۆ كچێكی سلێمانی لەو سەردەمەدا و كچە شێخێكیش بێت ئەم مەسەلەیە ئاسایی نەبووە، پاش ئەوەی شوو بەشێخ قادر دەكات، هەم ئامۆزایەتی و هەم یەكێكە لەكار بەدەستە دیارەكانی سەردەمی شێخ مەحمود ئەمەش بۆ خۆی ئەوەندەی دیكەن شوێن و پێگەی ئەو ژنە زەق ئەكاتەوە لە سلێمانیدا، لێرەدا ئێمە سەیر دەكەین ئەگەر بێت لەوە بڕوانین كە بەش بەحاڵی خۆمان ئێستاشی لەگەڵدابێ بەشێكی زۆری ئەو ژنانەی بابڵێین لە بنەماڵە ناودارەكانن یان شێخ ژنن و لە بنەماڵەی شێخزادەن كەمتر توخنی هەندێك مەسەلە دەكەون، ئەسڵەن خەڵك نایانبینێ. بگرە بەشی زۆریان لە حەرەم سەرا، وەك شێخ ژنێك مامەڵەیان لەگەڵ دەكرێ و كەمجار تێكەڵی حەیاتی سیاسی و كۆمەڵایەتی دەبن، بەڵام حەپسەخانی نەقیب بەپێچەوانەوە، حەز دەكەم بە یەك عیبارەت بڵێم ئەم ژنە لە ساڵی 1920 كانەوە كەسایەتییەكی ئۆرستۆكرات، وەكو ژنێكی ئۆرستۆكرات لەناو كۆمەڵگایەكی داخراودا توانیوێتی بەدەركەوێ، توانیوێتی لەو رۆژگارەدا ژنێك بێت بەپێودانگی ئەمڕۆ، هەموو كارەكانی لەیەكێ لە خانمە هەرە گەورەكانی ئەم وڵاتانەی دەوروبەرو دنیا چووە. پەچەی بەژنان لابرد كاوس قەفتان: حەپسەخانی نەقیب یەكێكە لە ژنە هەرە ناسراوەكانی كوردستان، خۆی شەخسیەتێكی تایبەتی هەبوو، وەكو بزانم هەر لە گەنجێتییەوە توانای قسەكردن و ئیقناعكردنی خەڵكی هەبوو، ئەوە شتێكی ئاشكرا بوو وەكو باسی دەكەن، من لە منداڵییەوە حەپسەخانم ناسیوە، ماڵی ئێمە، ماڵی قەفتان، ئەو ئۆرزدی باگەی ئێستاكە دەیبینی، جادەكە و كۆمەڵە دوكانەكانی خوارەوە بۆ سەرەوە ئەوە ماڵی ئێمە بوو، تەقریبەن هەژدە ژوری تێدا بوو، نەوەی سێ برا تێیدا ئەژیا، یەكێك لەوانە ساڵح قەفتانی مێژوونووسە، كە دەكاتە مامم. ئینجا حەپسەخان دوو مانگ جارێك سێ مانگ جارێك ئەهات بۆ ماڵی لایەكمان، جارێك بۆ ماڵی مامە تۆفیق و جارێك بۆ ماڵی مامە ساڵح، لوتفی خوشكی گەورەم كە لە دایكی خۆمە، دەنگی زۆرخۆش بوو، زۆر كچێكی رێكوپێك و عاقڵیش بوو، لە بیرمە یەكەم ئوتووی كارەبایی كە هاتە سلێمانی دیاری بوو لە بەغداوە بۆ حەپسەخانی نەقیب، ئەویش كاتێ هات بۆ ماڵی ئێمە ئەو دیارییەی بەخشییە لوتفی خوشكم، جا ئەو ئوتوە تا دە ساڵیش لەمەو پێش مابوو، حەزم نەدەكرد بفەوتێ، بەڵام ئاخیری بڕۆ و وەرە بەداخەوە فەوتا. حەپسەخان وەكو میرزادەیەك دەهات، بە عەرەبانەش دەهات، سێ چوار كەنیزەكی لەگەڵدا بوو، بۆ ئەوەی خزمەتی بكەن، ئێمە كچەكانمان ئەیانتوانی خزمەتی بكەن، بەڵام ئەو هەموو شتێكی تایبەت بوو. ژنێكی مامناوەندی سپیكەلانە، ئێستاش لە بیرمە، بەچیدا دەزانم، چونكە خاڵۆزاكەی شێخ محێدینی شێخ قادر، دوای بوو بە مێردی خوشكم، خوشكە گەورەكەم كە لە دایكی خۆم نییە، چاوی ئەو شێخ محێدینە بەهەمان شێوەی چاوی حەپسەخانی نەقیب بوو، چاوێكی پێوە بوو گەورە و گەش و قوڵ، دەتوانی هەموو جوانییەك بەدەی بكەیت لە دەموچاوی دا، لە ئەنجامی ئەو چاوە جوانانیەوە، قسەكردنەكانی زۆر دانسقەبوو، هەتا لەگەڵ شێخ قادری مێردی، چەند جارێك دیومە بە قوربان قوربان قسەیان دەكرد" بەڵێ قوربان بەڵێ قوربان.." شێخ قادر هەموو رۆژێ هەستابێ لە خەو چووبێ بۆ لای حەپسەخان بەیانی سڵاوی لێ كردووە "قوربان چۆنی." و هاتوەتە خوارێ بۆ دیوەخانەكەی خۆی. حەپسەخان بەرە بەرە ناوی دەركرد، چونكە یارمەتی خەڵكی زۆر ئەدا، دەستبڵاوبوو، لە مەسەلەی كوردایەتیشدا كەوتە میدانی سیاسەتەوە و زیاتر گرنگی بە مەسەلەی ژن ئەدا، دەیویست ژنی كورد خوێندەوار بێ، پێشبكەوێت، رزگاری بێت لە عەبا و پەچە، بەس ئەو نەیتوانی عەباكە لابەرێ، بەڵام توانی پەچەكەیان پێ لابەرێ. ئەلبومێكی بۆ وێنەكانی خۆی دروستكردوە دكتۆر شوكریە رەسوڵ: ئەگەر تەماشای بكەین هەر لە ساڵانی نۆزدەوە حەپسەخانی نەقیب دەورێكی سەرەكی هەبوو، بەتایبەتی لە كاتێكدا شێخ مەحمودی نەمر دەستبەسەر دەبێ لە كویت، كە دەگەڕێتەوە، ئەم لە رووی كۆمەڵایەتییەوە دەورێكی چاكی هەبووە، یەكەم بەتایبەتی توانی لە ساڵی 1922 ژنانی سلێمانی هان بدات بێنە سەرشەقام و پێشوازی لە شێخ مەحمود بكەن، خاڵێكی تر ئەوە بوو ئەم ژنە ئەگەر لە رووی سیاسییەوە بێت یان لە رووی كۆمەڵایەتییەوە بێت جارێكی تر هانی ژنانی دا بۆ ئەوەی پێشوازی لە كەسایەتی شۆڕشگێڕ و سەركردە سمكۆی شكاك بكەن، ئەمە بەنیسبەت ئەو سەردەمەوە شتێكی زۆر دەگەمەن بووە، لە رووی كۆمەڵایەتییەوە حەپسەخانی نەقیب، دەتوانم بڵێم یەكەم ژنی كورد بووە، كە توانیوێتی كۆمەڵەیەك یاخود قوتابخانەیەكی زانستی بۆ ژنانی ئەو سەردەمە بكاتەوە، هەڵبەتە ئەمەش بەهاندانی رۆشنبیرانی ئەو سەردەمە كە ئەبوایە شانبەشانی پیاوان ژنانیش بخوێننەوە، ئەوە بوو بۆ ئەم بیرۆكەیە كۆمەڵێك ژنی لە ماڵەكەی خۆیدا خڕكردەوە. بۆ هەموو لێكۆڵینەوەیەكی زانستی ئێمە پشت بەسێ خاڵ دەبەستین. خاڵی یەكەم ئەوەیە دراسەی مەیدانی بكەین و بچین لە سەر زاری خەڵك گوێی لێ بگرین لەو سەردەمەدا ئەم ژنە چۆن ژیاوە؟ خاڵی دووەم گەڕان بە ناو سەرچاوە و گۆڤار و رۆژنامەكاندا كە من بەراستی خۆشحاڵم لە رۆژنامەی ژیاندا ئەم كۆبوونەوەیەی حەپسەخانی نەقیب باسكراوە، لەو سەردەمەدا نزیكەی دووسەد ژنی لە ماڵی خۆی كۆكردوەتەوە و بیرۆكەی كردنەوەی كۆمەڵەی زانستی تایبەت بە ژنان ڕادەگەیەنێ و هانیان ئەدا وەكو كەسایەتییەكی ناسراوی ئەو سەردەمەش دەبوایە نوتقێك، كەلیمەیەك بخوێنرێتەوە لەو دانیشتنەدا و بیرۆكەی ئەم دانیشتنەش بە خەڵك ڕابگەیەنێ كە دەوری خوێندن و خوێندەواری چ كاریگەرییەكی هەیە، دایكی رۆشنبیر و باوكی رۆشنبیر ئەبێ نەوەیەكی رۆشنبیر پێبگەیەنن، كەواتە لە مێشكی ئەم ژنەدا ئەو بیركردنەوەیە هەبووە كە مرۆڤ چەند رۆشنبیربێت، مرۆڤ چەند تێگەیشتوو بێ و دیموكراسیانە بێت، ئەم شێرە ژنە لە مەسەلەی گرنگیدان بە خوێندەواری پشكی شێری وەرگرتووە، ژنان هەموویان گوێیان بۆ شل كردبوو، ئەوانەی لەناو مەجلیسەكە بوون یەكێكی وەكو حەپسەخانی عیرفان ئەفەندی كە خێزانی جەمیل سائیب و دایكی بەهزاد و ئازادبوو، لەو دانیشتنەدا حەپسەخانی نەقیب هانی دا، ئەو كاتە لە پۆلی چواری سەرەتایی بوو لە قوتابخانەی زەهرا دەیخوێند، وتی بۆ ئەوەی شەوانیش قوتابخانەیەك بكەینەوە تاوەكو ئەو ژنانەی كە نەخوێندەوارن. لێرەدا حەپسەخان وتەیەكی پێشكەش كردووە، ناهی شێخ سەلام و بەدریەخانی شێخ قادر وتەیان پێشكەش كردوە. لەم دانیشتنانەدا توانییان پیتاك، پارە كۆبكەنەوە بۆ ئەو قوتابخانەیە، ئەوەبوو هەشت سەد و حەڤدە روپێیان كۆكردەوە، لەكۆتاییدا حەپسەخانی نەقیبیش هەستا وتی منیش مەكینەیەكی سنگەر كە بە سێ سەد و نەوەدو پێنج ڕووپێ كڕیومە دەیكەم بە دیاری، كە لە ژیانەوەدا زۆر بە دور و درێژی دەقی ئەم نامەیەی تێدایە بە ناوی زانستی ژنان. ئەو نامەیە، داخوازییەكانی حەپسەخانی نەقیب كە لێرەدا باسكراوە، مەكینەیەكی سنگەری پێشكەش بەو قوتابخانەیە كردووە كە قوتابخانەی زانستی ژنانی ئێواران بوو، وتی" بۆ ئەوەی لە كاتی پشووداندا خۆیان فێری ئیش و كاری دەست و دورمان بكەن." ئەو نوتقانەش كە لەو كۆبوونەوەیەدا خوێندرانەوە، دەورێكی گرنگی هەبووە، ئەو دایكانەی كە كچەكانیان نەدەناردە قوتابخانە حەپسەخان خۆی دەچوو سەردانی خێزانەكانیانی دەكرد. وردە وردە ئەم كەسایەتییە دەركەوت. دەتوانم بڵێم لەو سەردەمەدا یەكەم ژن بوو كە توانی پەچەش فڕێدا، ئەوە نییە دەڵێ نەسرین دەمێكە داخت لە دڵما، پەچە فڕێدە چ وادەی شەرمە.. ئەم ژنە یەكەم كەس بوو، رچە شكێن بوو لە رووی كۆمەڵایەتییەوە. پەچەی فڕێدا ئەوەبوو لەو سەردەمەدا، پیاوانی ئەو سەردەمە لە بەر رێز و حورمەتی حەپسەخانی نەقیب و خۆشەویستی حەپسەخانی نەقیب، لە دڵ و دەرونی پیاوانی ئەو سەردەمەدا و پیاوانی ئاینی ئەو سەردەمە هیچ قسەیان نەكرد و بووە نەریتێك و ژنان پەچەیان فڕێدا. ئەوە لە یەكێك لە بەڵگەنامەكانی وەزارەتی دەرەوەی بەریتانیا كە من لەم كتێبدا ئەم ماوەیە خوێندمەوە باسكراوە، سوپاستان دەكەم كە ئەو شەرەفەتان پێبەخشیم لەسەر حەپسەخان قسە بكەم، ئەمە وای لێ كردم بگەڕێم بە دوای سەرچاوی زیاتردا. وەكو ئێستا ئاماژەم پێكرد گۆڤار و رۆژنامەكان. ئەو سەرچاوانەی لە سەر حەپسەخان بابەتی تێدایە ئەگەر بگەڕێن لەم لا و ئەولا كۆی بكەینەوە كارێكی باشە. ئەمیش یەكێكە لەو سەرچاوانەی لە وەزارەتی دەرەوەی بەریتانیا باسی حەپسەخانی نەقیب دەكات. باسی هاندانی ژنان دەكات. دەڵێت ژنی كورد پەچەی نەپۆشیوە لە سەردەمی حەپسەخانی نەقیبدا، ئەمە شتێكی زۆر زۆر چاكە. ئەم دیكۆمێنتانە دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی بیستەكان، ئەو رۆژگارە بە راستی حەپسەخانی نەقیب رچە شكێن بوو، ئەتوانم بڵێم خاڵێكی تر كە زۆر سەرنجی منی راكێشا، لەو سەردەمەدا وێنەی خۆی گرتووە چ لەگەڵ ئەو گەڕیدانەی كە هاتونەتە كوردستان یان ئەوانەی لەناو شاری سلێمانیدا حەزیان كردوە وێنەی لەگەڵدا بگرن، هەر بۆ ئەم مەبەستەش وێنەی گرتووە، وەك ژنێكی دوربین كە دەبێت میللەتی كورد دیكۆمێنتی هەبێ، دەبێ توراسێكی نوسراوی هەبێ، ئەوە بوو لە ماڵەكەی خۆیدا هەرچی گۆڤاری ژین و گەلاوێژی ئەو سەردەمە بوو هەمووی لە ماڵەكەیدا هەبووە، ئەو كەرەسانەی لە بنەماڵەكەیەوە مابووەوە هەمووی خستبووە دۆڵابێكەوە، ماڵەكەی خۆی بە وێنەی سروشتی كوردستان رازاندبووەوە. یەكەم ژنیش بووە لەو سەردەمەدا ئەلبومێكی بۆ وێنەكانی خۆی دروستكردوە، هەم وێنەی شەخسی گرتووە هەم لەگەڵ گەڕیدەكاندا وێنەی گرتووە، دەتوانم بڵێم لەو سەرچاوانەی خوێندومەتەوە یەكەم ژن بووە لە شاری سلێمانی ئەلبومێكی دروستكرد بۆ پول. پولی ئەو سەردەمە چەند دانەبوون، هینی هەموو دەوڵەتەكانی كۆكردەوەتەوە وكردوویەتێ ناو ئەلبوومێكەوە و ئێستاش ئەو ئەلبوومە ماوە كە لە لای مامۆستای خوشەویستم درەخشانی شێخ جەلالە، كتێبێكیشی لەسەر ژیانی حەپسەخانی نەقیب نووسیوە. حەپسەخان بەڵگەنامەكانی پاراستووە ئاكۆ شوانی: خاڵێكی تر بەلای منەوە گرنگە بۆ حەپسەخان باس بكرێ، ئەوەیە ئەو ژنە هەستێكی رۆشنبیریی سەیری هەبووە، ئەو كاتە ئەو زانیوێتی بەڵگەنامە بپارێزێ كە بەداخەوە دوای نەمانی خۆی زۆریان فەوتاون، نامەیەك بۆ باوكی یاخود بۆ باپیری هاتبێت لە پاشایەكی مەمالیكەوە یان لە دەسەڵاتدارانی عوسمانییەوە و یان لە پیاوانی عێراقەوە، هەندێكی لای ئەو ماوە، هەندێكی لە ماڵەوە هەڵواسیوە، زۆرێك لە تاپۆی ئەو سەردەمەی موڵك و ماڵەكانیان لای ئەو پارێزراوە، كەسێك بووە لە ژوورەكەی خۆیدا كە ئەو كاتە ژن لە كوردەواریدا تا ساڵی حەفتاكان نەك ژوری نەبووە بگرە بەشێك بووە لە ئەساسی ماڵ، ئەو ژورێكی تایبەت بەخۆی هەبووە، لە ژوورەكەدا كتێبخانەی هەبووە، سەرجەم ژمارەكانی ژین و ژیانی بە جوزوبەندكراوی هەبووە دوای وەفاتی خۆی شێخ قادر بەخشیوێتی، سەیرە تۆ لەو سەردەمەدا بتوانی بخوێنیتەوە، گۆڤاری لە دەرەوەی وڵات بۆ هاتووە، گۆڤاری هیلالی لە میسرەوە بۆ هاتووە، گۆڤاری لە بەیروتەوە بۆ هاتووە، ئەوانە كۆمەڵێك شت بووە لەو سەردەمانەدا شتی دەگەمەن بوون و دانسقە و نادربوون، كە ژنە كوردێك بتوانێ نەك هەر بە بینین و بە چاوپێكەوتن، بگرە بەخوێندنەوەش موتابەعەی قەزێی میللەتەكەی و مەسەلەی ژنانی بكات، ئەگەر پەرگیریی نەبێ لە قەزێكەدا، زۆرجار وەكو باسی لێ دەكەن باسی مەسەلەی ژنی بۆ كردوون، باسی ئەوەی بۆ كردوون لە وڵاتانی پێشكەوتوودا ژنان بەچی گەیشتوون، كە لێرەدا حەقە ئەوەش بزانین حەپسەخانی عیرفان ئەفەندی و زۆرێك لە ژنانی دیكەی سلێمانی هاوكاری بوونە، واتە حەپسەخان هەر ئەوە نەبووە بە تەنیا خۆی بەكارێك هەڵبسێت، زۆرجار هەوڵیداوە كۆمەڵێك لە ژنە رۆشنبیرەكانی سلێمانیش لە پاڵ خۆیدا بەشداری پێبكات بۆ ئەوەی قەزێكە تەنها كارێك نەبێ رەخنە لە خۆی بگرن، زۆرجار ژنانی بردووە بۆ سەیران، ئەو كاتە بەلای خەڵكەوە سەیر بووە تۆ بچی ژن كۆبكەیتەوە و بیان بەی بۆ سەیران بۆ سەرچنار یان بۆ قۆرییەشكاو یان بۆ كانی با، یاخود لە دەشتی تەیارەخان ژنان ببەیت بۆ سەیران و وێنەیان بگری و وێنەكانیان دوایی بپارێزی كە زۆرێك لەم وێنانە لە ئەرشیفی ئەم بنەماڵە بەرێزەدا هەبوون و ئێستاش ماون. گرنگ بووە تۆ لەو سەردەمانەدا بتوانی وەكو ژنێك بە تەنیا لەگەڵ چەند ژنێكی دیكەدا لە دەشتی شێخ جافر و لە دەور و بەری سلێمانی پیاسە بكەیت، یان لە توی مەلیكدا پیاسە بكەیت، بە بازاڕدا بسوڕێیتەوە و چەند ژنێكیشت لەگەڵدابێ، بۆ هەموو ئەمانە لەوانەیە ئەو كاتە گلەیی هاتبێتە سەر، بەڵام دواتر خەڵك بەرهەمەكەی چنیوەتەوە یاخود لە سلێمانی دواتر باسكراوە ئەگەر بۆ حەپسەخان عەیب نەبێ نەوەی كاك ئەحمەدی شێخە، ئەی بۆ چینێكی ئاسایی بۆ عەیبە بێ، ئەگەر بۆ ژنی شێخ قادر و براژنی شێخ مەحمود عەیب نەبێ ئەی بۆ ژنێكی ئاسایی بۆ عەیب بێت؟!، ئەمانە ئیتر وردە وردە رەنگدانەوەی گەورەی هەبووە لە ژیانی خەڵكدا. رەئوف عوسمان: حەپسەخان هەندێك ئەتەكێتی مۆدێلی لە سلێمانیدا گۆڕیوە، یەكێك لەوانە پەچە بووە، لە سەردەمی ئەودا ژنان پەچەیان گرتووەتەوە بۆ ئەوەی دەموچاویان نەبینرێ لە رووی ئاینی و لە رووی كۆمەڵایەتییەوە، حەپسەخان یەكەمین كەس بووە كە پەچەی لابردووە، ئەو كاتانە ژنانی كوردستان و سلێمانی لەگەڵ كەلوپەلە كوردییەكاندا كەوایان لەبەركردوە، حەپسەخانی نەقیب یەكەمین ژن بووە وتویەتی ئەم كەوایە زۆر گەرمە، ئەبێ ئێمە لە هاویندا كەوا لابەرین، یەكەمین كەس بووە كردوویەتی بە مۆدێل كە ژنان كەوایان لابردووە و بەكراس و سوخمەوە سوڕاونەتەوە، ئەمەش جۆرێكە لە رچە شكێنی بووە، جگە لەوە سەروبەستی ئەو كاتە تا رادەیەك لاسایی كردنەوەی سەروبەستی ناوچەكانی موكریان بووە، زۆر گەورە بووە سەروبەستەی ژنان، سركەیی و عەلی خانی و ئەوانەبووە، ئەو وتویەتی هیچ پێویست ناكات ئێمە بەم جۆرە سەروبەستە ببەستینەوە، واتە لە چكێكی بچكۆلە كە تا ئێستا ماوەتەوە، ئەتەكێتێكی تر ئەوەندەی من بزانم ئەو كاتانە كراسی ژنان دوو جۆر قوماش بووە لەسەر قۆڵەكەوە تا ئەخیر جۆرێك بووە و ئەوی تریشی جۆرێك بووە، حەپسەخان یەكەمین ژن بووە ئەو ئەتەكێتەی لابردووە و وتویەتی با هەمووی یەك ڕەنگ بێت، ئینجا ئیتر ئەو كەلوپەلانەی لەبەری كردووە، هەر جلێك كە لەبەرەی كردووە دوای ئەوە لای هەموو ژنان بووە بە مۆدێل و ئەویش هەرچی جلێك كە هەیبووە دووجار بۆ سێ جار لەبەری كردووە و دوایی هەمووی بەخشیوە، جگە لەوانەش هەتا ئێستا یەكێك لای خۆمان ژنێكی لێهاتوو بێ، ژنێك كەسایەتییەكی زانستی و كۆمەڵایەتی هەبێ، دەڵێن ئەم ژنە وەكو حەپسەخانی نەقیب وایە. لەبەر ئەوە ئێمە ئەتوانین بڵێین حەپسەخانی نەقیب یەكێكە لە رەمزە كاریزمییەكانی ژنی كورد بووە. ئەمە نەك هەر لە سلێمانی بەڵكە لەسەر ئاستی هەموو كوردستان. بۆ ئێمەی كورد جێگەی شانازییە كە بەر لە حەفتا ساڵ ژنێكی وەكو حەپسەخانمان هەبووبێ، كە موراسەلەی كردبێ لەگەڵ عوسبەتولئومەم و داوای قەوارەی كردبێ بۆ میللەتی كورد، رێزی ئەسیر و بەندی گرتبێ، شێخ مەحمود بەدانپێدانانی خۆی شانازی پێوە كردووە و زۆربەی رۆژنامەنووس و مێژوونووسان شانازیان پێوە كردووە.
created by Avesta Group and powered by Microsoft Azure