كۆرۆنای نوێ،مێژووەكەی،مەترسیی پەتا، بڵاوبوونەوەی،خۆپاراستن و چارەسەر

لەكاتێكدا وڵاتانی جیهان بەهۆی بڵاوبونەوەی ڤایرۆسی (كۆرۆنا)ەوە خەریكی كشاندنەوەی هاوڵاتییەكانیانن لە ناوچە جیاجیاكانی چین ئەو ڤایرۆسە بەردەوامە لە چنینەوەی ڕۆحی هاوڵاتیانی چینی و بەتایبەت لە ناوچەی (ووهان) كە بە سەرچاوەی بڵاوبوونەوەی ئەو ڤایرۆسە دادەنرێت و هەموو جیهانی تووشی شۆك كردووە.
قوربانییەكانی ئەو ڤایرۆسەی كە لە شاری(ووهان)ی چین بڵاوبووەتەوە، ڕۆژانە لە بەرزبوونەوەدایە و تا ڕۆژیی (31)ی كانوونی دووەم ژمارەی ئەوانەی گیانیان لەدەستداوە گەیشتووەتە نزیكەی (212)كەس و (8900)كەسیش تووشی ڤایرۆسەكە بوون و لەژێر چارەسەری پزیشكیدان.
سەرچاوە پزیشكییەكان ئاماژە بەوە دەدەن بە پێی ئەو ڕاپۆرتە تەندروستییە ڕەسمیانەی لەناوەندە تەندروستییەكانی چین لە بەرەبەیانی ڕۆژی چوارشەممە (28)ی مانگی كانوونی دووەمدا بڵاوكراوەتەوە كە ئەم ڤایرۆسە نوێیەی كۆرۆنا كە لەچین بڵاوبووتەوە بە بەراوورد بە ڤایرۆسی(سارس) كە لەساڵانی نێوان ( 2002- 2003) لەهەمان وڵات بڵاوبووەوە، هەم مەترسیدارترە‌و هەمیش قوربانیی زیاتری لێكەوتووەتەوە، چونكە لەسەرانسەری چیندا نزیكەی (5327) كەس تووشی پەتای سارس بوون و كەمتر لە (349) كەس بەهۆی ئەو ڤایرۆسەوە گیانیان لەدەستداوە، لەسەر ئاستی جیهانیش نزیكەی (8096) كەس تووشی پەتای سارس بوون و لەو ژمارەیەش تەنها(774) كەسیان گیانیان لەدەستدا.
ئەم پەتایە كە سەرەتا لەهەرێمی (هووان)ی چین بڵاوبووەوە كە هەرێمێكە دەكەوێتە ناوەڕاستی چینەوە وەك سارس لە كەسێكی تووشبووەوە دەگوازرێتەوە بۆ كەسێكی ساغ و دەبێتە هۆی دروستبوونی كێشە لە كۆئەندامی هەناسەداندا.
هەر لەو نێوەندەدا تیمێكی پسپۆڕی لیژنەی نیشتمانیی بۆ تەندروستیی لەچین جەختیان لەوە كردەوە كە درمەكە لە سەرەتادا لەنێو تیمە پزیشكییەكاندا بڵاوبووەتەوە.
لەمبارەیەوە (چونگ نان چان) پسپۆڕی نەخۆشییەكانی كۆئەندامی هەناسە و سەرۆكی تیمەكە لە لێدوانێكیدا بۆ ئاژانسەكانی هەواڵ وتی» دوو حاڵەت لە هەرێمی(كوانگدۆنگ) هەبووە كە تیمە پزیشكییەكان لەوە دڵنیابوون كە لە كەسێكەوە گواستراوەتەوە بۆ یەكێكی تر).
ئەو وتیشی» ئەو دووكەسە بە هۆی چەند ئەندامێكی خێزانەكەیانەوە تووشی نەخۆشیی بوون كاتێك ئەندامانی خێزانەكەیان چوون بۆ هەرێمی ووهان و لەوێوە ڤایرۆسەكەیان لەگەڵ خۆیان هێناوەتەوە «.
هەر ئەو پسپۆڕە تووشبوونی چەند كارمەندێكی ستافی نەخۆشخانەكانی بەو ڤایرۆسە ڕاگەیاند.
(چونگ نان چان) ئەوەشی ڕوونكردەوە كە بڵاوبوونەوەی جوگرافیی حاڵەتی پەتاكە لە ووهان ئاماژەیە بۆ ئەوەی كە پەیوەندییەكی پتەو هەیە لە نێوان پەتاكە و بازاڕی خواردەمەنییە دەریاییەكان.
هەر لەم بارەیەوە (تسنگ گوانگ) گەورە پسپۆڕانی زانستی پەتاكان لە سەنتەری چینی بۆ كۆنترۆڵكردنی نەخۆشییەكان و خۆپاراستن و ئەندامی تیمی پسپۆڕەكان وتی « دەتوانرێت ڕێگریی بكرێت لە بڵاو بوونەوەی پەتای كۆرۆنا ئەگەر ئێستا ڕێوشوێنی باش بگیرێتەبەر»
وتیشی» بەردەوامبوونی دەركەوتنی حاڵەتی نوێ مانای وایە پەتاكە هێشتا لە قۆناغی سەرەتادایە».
بەپێی ئاژانسی هەواڵی شینوای چینی،( چی جی بینگ)ی سەرۆكی ئەو وڵاتە لە كۆبوونەوەیەكدا لەگەڵ لیژنەی هەمیشەیی مەكتەبی سیاسی لیژنەی مەركەزیی حیزبی شیوعیی چین ئاماژەی بەوەداوە كە لەسایەی ئەو دۆخە مەترسیدارە كە خۆی لەبڵاوبوونەوەی خێرای ئەو پەتایەدا دەبینێتەوە، زۆر پێویستە هێزەكانی گەل پتەو بكرێن بۆ ڕووبەڕووبونەوەی ڤایرۆسەكە و پاراستنی دۆخی گشتیی كۆمەڵگە.

قۆناغەكانی بڵاو بوونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆنا

ئاگاداركردنەوەی یەكەم:
ڕێكخراوی تەندروستیی جیهانیی لە ڕۆژی 31ی كانونی یەكەمی 2019 دا ئاگاداریی یەكەمی بڵاوكردەوە و دوای ئەوەش دەسەڵاتدارانی چین لای خۆیانەوە دەركەوتنی حاڵەتی هەوكردنی تووندی سییەكانیان ڕاگەیاند كە سەرچاوەكەی نادیارە و لە شاری ووهان دەركەوتوە، ئەو شارەی ژمارەی دانیشتوانەكەی 11 ملیۆن كەسە و پایتەختی هەرێمی (هوبای)یە، یەكەمین جاریش ئەو ڤایرۆسە لە بازاڕێكی فرۆشتنی بەكۆی بەروبوومی دەریایی و ماسیی دا بووە و هەر خێراش ڕێوشوێنی جیاكردنەوەی توشبووان گیراوەتە بەر.

جۆرە تازەكەی كۆرۆنا
لە7ی كانونی دووەمی 2020 دا شیكردنەوە سەرەتاییەكانی ڤایرۆسەكە لەلایەن ڕێكخراوی تەندروستیی جیهانیی دەریخست كە ئەم جۆرەی كۆرۆنا جۆرێكی نوێیە.
لە 11ی كانوونی دوەمدا دەسەڵاتدارانی چین مردنی یەكەمین كەسییان ڕاگەیاند كە بە هۆی توشبوونی بەو ڤایرۆسە گیانی لەدەستدا، دوای دوو ڕۆژ یەكەمین توشبوو لە وڵاتێكی دەرەوەی چین واتە لە تایلاند ڕاگەیەندرا. هەروەها حاڵەتی ئەو نەخۆشییە لە وڵاتانی تری ئاسیاش وەك ( ژاپۆن و كۆریای باشور و تایوان ) ڕاگەیەندرا.

كۆنترۆڵكردنی حاڵەتی توشبوونەكان ئاسان نییە
لە (20)ی كانونی دووەمدا و دوای دوو شیكردنەوەی جیاوازی ئەو ڤایرۆسە ئاڵۆزە دەسەڵاتدارانی چین هۆشداریی ئەوەیاندا ئەو ڤایرۆسە نوێیەكە دەگوازرێتەوە بۆ كۆئەندامی هەناسەدان دەكرێت بگۆردێت و ئاسانتر بگوێزرێتەوە.
دەسەڵاتداران ئاماژەشیان بەوەدا كە ئەگەر بە پەلە هەنگاو نەنرێت بۆ ڕێگرییكردن لە بڵاوبوونەوەی ئەو ڤایرۆسە ڕەنگە بگوازرێتەوە بۆ وڵاتانی دیكەی جیهان.
ئەو زانایانەی كە توێژینەوەیان لەسەر ڤایرۆسەكە كردووە جگە لەوەی زانیومانە ڤایرۆسەكە لە خێزانی كۆرۆنایە، هەر كەسێك توشبوو بەو ڤایرۆسە دەتوانێت دوو بۆ سێ كەسی تر تووشبكات
ئەو زانایانە وتیان « بەردەوامبوونی بڵاوبوونەوەی ئەو پەتایە بەو شێوەیە پشتی بەستووە بە كارامەیی ئەو ڕێوشوێنانەی لە دژی دەگیرێتەبەر».
ئەوان وتیشیان» دەبێت ڕێوشوێنەكانی كۆنتڕۆڵكردن ڕاگیرێت تا دەگاتە (%60) بۆ ئەوەی بتوانرێت پەتاكە دەورپێچ بكرێت و گواستنەوەكەی ڕابگیرێت».
ترس لەوەی دێت
لەلای خۆیەوە (راینا ماكنتایر) سەرۆكی پرۆگرامی توێژینەوەكانی ئاسایشی بایەلۆژیی لە پەیمانگای كیربی لە زانكۆی نیوساوس وێلزی ئوستورالیا وتی» بەرفراوان بوونی چوارچێوەی پەتاكە لەم ڕۆژانەی داهاتوودا شتێكە نیگەرانمان دەكات»
ماكنتایر هۆشداریی دا و وتی « تا توشبووەكان ناوچەی زیاتری چین بگرێتەوە مەترسیی بۆ سەر جیهان زیاتر دەبێت»
وتیشی» ئەوەی پێویستمانە ئەوەیە زانیاریی زیاترمان هەبێت سەبارەت بەفاكتەرە مەترسیدارەكان و گواستنەوەی پەتاكە و ماوەی پەروەردەبوونی ڤایرۆسەكە و زانستیی پەتاكان، بۆ ئەوەی بتوانین باشترین ڕیوشوێن هەڵبژێرین بۆ ڕیگرییكردن لە زیاتر بڵاوبوونەوەی پەتاكە».

چین سەرقاڵی پەرەپێدانی ڤاكسینی دژە ڤایرۆسی كۆرۆنای نوێیە
لەلایەكی ترەوە ڕۆژی (26)ی مانگی كانونی دووەم و لە نوێترین پەرەسەندنەكان دا لێپرسراوێك لە سەنتەری چین بۆ قەلاچۆكردنی نەخۆشییەكان و خۆپاراستن لەو نەخۆشییانە ئاماژەی بەوەدا سەنتەرەكەیان دەستیكردووە بە پەرەپێدانی ڤاكسینی دژە ڤایرۆسی كۆرۆنای نوێ.
هەر لەمبارەیەوە ( شیوی ون بو) سەرۆكی پەیمانگای نیشتمانیی چینی بۆ قەلاچۆكردنی نەخۆشییە ڤایرۆسییەكان و خۆپاراستن لێیان وتی» ئەوسەنتەرە ڤایرۆسێكی گۆشەگیركردووە و ئێستا خەریكە خێزانەكەی دەستنیشاندەكات و كاریش لەسەر پشكنینی جۆرە دەرمانێك دەكەن بتوانێت هەوكردنی سییەكان بكاتە ئامانج كە بە هۆی ئەو ڤایرۆسەوە نەخۆشەكان توشیان دەبێت.
وەزیری تەندروستی چین( ما شیاووی)ش ڕایگەیاند، توانای ئەو ڤایرۆسە نوێیە كە بەخێرایی پەتاكە دەگوێزێتەوە بەهێزە و ڕەنگە ژمارەی تووشبووەكان زیاتر بكات و تا ئێستاش دیار نییە ئەو مەترسییانە چییە كە لە ئەنجامی بازدانی ئەو ڤایرۆسەوە دێتە ئاراوە»
هاوكات زیاتر لەنیوەی هەرێمەكانی چین و شارەگەورەكانی وەك (بەیجین)ی پایتەخت لە باكور و شەنگەهای لە خۆرهەڵات و شینزین لە باشور كاریگەریی ئەو پەتایەیان تێدا دەربكەوێت و لە ٢١ی كانونی دووەمیشدا یەكەمین حاڵەتی تووشبوون بە هەمان ڤایرۆس لە ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا تۆمار كرا.



مێژووی دەركەوتنی ڤایرۆسی كۆرۆنا
ئەم ڤایرۆسە كورتكراوەكەی (MERS-CoV)ە، ئەم ڤایرۆسە ترشە ئەمینی ڕیبۆزی یەك دەزوولەیی هەیە و سەر بە خێزانی ڤایرۆسی كۆرۆنا ( بێتا) یە، كە جۆرێكن لەڤایرۆسە شێوە تاجییەكان، هەروەها لەڕووی بۆماوەییەوە (%80) لێكچوونیان هەیە لەگەڵ ڤایرۆسەكانی تردا، بەڵام ئەم جۆرە نوێیەی كۆرۆنا كەمتر بەهێزە، بەڵام توانای بڵاوبونەوەی زۆر خێرایە.
لە ساڵی (2012) ناونرا كۆرۆنای نوێ، چونكە بۆ یەكەمین جار لە ساڵی (2012)دا ئەو ڤایرۆسە وەك ڤایرۆسێكی مەترسیدار ناسێندرا ئەوەش دوای ئەوەی لە ڕێگەی تاقیگەوە ئەو ڤایرۆسە لە نمونەی بەڵغەمی نەخۆشێكەوە وەرگیرا دوای ئەوەی جۆرە ئەنفلۆنزایەكی قورس لە چەند ناوچەیەكی باشووری خۆرهەڵاتی ئاسیا بڵاوبووەوە و دوای شیكردنەوەی ئەو نمونەیە زانا و پسپۆڕان توانیان زنجیرەی جینیۆمی ڤایرۆسەكە دەستنیشان بكەن.
بەپێی ڕێكخراوی تەندروستیی جیهانیی (WHO) ئەو ڤایرۆسە یەكێكە لەو ڤایرۆسە زۆرانەی ڕێكخراوەكە وەك هۆكاری سەرەكی سەرهەڵدانی پەتا لە ئایندەدا دەستنیشانی كردووە و لە لیستی ئەو بابەتانەدا دایناوە كە دەبێت توێژینەوەی بەپەلەی لەسەر بكرێت.

خێزانی ڤایرۆسەكە
ڤایرۆسی كۆرۆنای نوێ یەكێكە لە خێزانە گەورەكانی ڤایرۆس كە بەوە ناسراوە كاریگەرییەكانی بۆ سەر مرۆڤ و ئاژەڵ وەك یەكە و بە ڤایرۆسی (Coronaviridae) ناسراوە و یەكەمین ڤایرۆسی ئەو خێزانەش لە ساڵی (1960) دا دۆزراوەتەوە.
تایبەتمەندیی ماددەی بۆماوەیی ئەو ڤایرۆسە ئەوەیە كە بریتییە لە تاك دەزوولەیەكی جەمسەر پۆزەتیڤ كە پێی دەوترێت ترشی ریبی ئەمینی (RNA) خودی وشەی (كۆرۆنا)ش وشەیەكی لاتینیە‌و هەمان وشەی (Crown)ی ئینگلیزییە كەبە مانای (تاج) دێت، بۆیە ئەو ڤایرۆسەش ناونراوە كۆرۆنا چونكە كە لە ژێر وردبینی ئەلكترۆنیدا سەیر دەكرێت شێوەی لە تاج دەچێت، درێژیی تیرەی ڤایرۆسەكە (120-150) نانۆ میترە و قەبارەی ماددە بۆ ماوەییەكەی لە نێوان (23-27) هەزار بنكەی نایترۆجینییدایە.

نیشانەكانی تووشبوون
نیشانەكانی تووشبوون بەو نەخۆشییە لە سەرەتادا لە نیشانەكانی ئەنفلۆنزایەكی ئاسایی دەچێت، بەڵام گەر كەسەكە گرنگیی پێنەدات ئەوا دۆخی خراپتر دەبێت پەتاكە بەهێزتر دەبێت تای بەرز دەبێتەوە كۆكەیەكی زۆر و هەناسە تووندیی تووش دەبێت و دۆخەكەی مەترسیدار دەبێت، دور نییە تووشی هەناسە گیرانیش نەبێت كە لەو حاڵەتدا پێویستی بە هەناسەدانی دەستكرد دەبێت، ئەم مەترسییانەش بۆ ئەو كەسانە زۆر خراپترە كە خۆیان لە بنەڕەتدا نەخۆشییە درێژخایەنەكانی وەك نەخۆشیی شەكرە و دڵ و كۆئەندامی هەناسە و سییەكان و جۆرەكانی شێرپەنجەیان هەیە ، بۆ ئەوانەش خراپە كە خۆیان بەرگرییان كەمە، هەروەها نەخۆشییەكە بەوەوە ناوەستێت، بەڵكو دەبێتە هۆی سستبوونی ئەرك و فەرمانی هەندێك ئەندامی تری جەستە لەوانەش سستبوونی گورچیلەكان. ئەوانەشی بەرگرییان زۆر كەمە بۆ ئەو جۆرە پەتایە بە زۆریی كەسانی بەساڵاچوو و مناڵان و ژنانی دوگیانن.



هیچ واكسینێكی دژە ئەو ڤایرۆسە هەیە؟ ئەی چارەسەر چییە؟
تا ئێستا هیچ واكیسینێك و چارەسەرێك بۆ ئەو پەتایە نەدۆزراوەتەوە، بەڵكو تەنها ئەو چارەسەرانەیە كە دەدرێت بە نەخۆشەكان و ڕادەی چاكبوونەوەش پەیوەستە بە دۆخی نەخۆشەكەوە.
بە پێی نوێترین هەواڵیش لە ڕۆژی 31ی كانوونی دووەمی 2020 دەسەڵاتدارانی چین ئاشكرایانكردووە جگە لەبەرزبوونەوەی ژمارەی قوربانییەكان و تووشبووان بە ڤایرۆسی كۆرۆنا حاڵەتەكە پێویستی بە هۆشداریی نێودەوڵەتیی هەیە.
لەمبارەیەوە ڕێكخراوی تەندروستیی جیهانیی ئاشكرایكرد، ئەو پەتایەی لە چین بڵاوبووەتەوە لە چەند ناوچەیەكی تری جیهانیش بڵاوبووەتەوە و ئەمەش مەترسییەكە و جۆرێك لەحاڵەتی كتوپڕیی دروستكردووە كە ڕەهەندێكی نێودەوڵەتیی هەیە.
بۆ ئەمەش ( تیدرۆس ئەدانۆم گیبریسوس) بەڕێوەبەری گشتیی ڕێكخراوەكە وتی» نیگەرانیی گەورەی ئێمە ئەوەیە كە ڕەنگە ئەم پەتایە لە زۆربەی ئەو وڵاتانەش بڵاوبێتەوە كە سیستمی تەندروستیان لاوازە»
هەروەها وتی» لەگەڵ هەموو ئەو ترس و نیگەرانییە وەك ڕێكخراویی تەندروستیی جیهانیی داوای سنوورداركردنی گەشتەكانی فڕۆكەئ جووڵەی تاكە كەسەكان ناكەین بۆ چین».
لەم چوارچێوەیەدا دامەزراوەی چاودێریی نێودەوڵەتیی كە بارەگاكەی لە(جنێف)ە هۆشداری ئەوەی داوە كە چەندین وڵات هەیە هیچ ئامادەكارییان نەكردووە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی پەتاكە و داوایكرد هەوڵەكانی هەندێك دەوڵەت و ڕێكخراوی تەندروستیی جیهانیی خێراتر بكرێن بۆ كۆتایی هێنان بەم مەترسییە كە خەریكە بە تەنها هەڕەشە لە چین ناكات، بەڵكو دەبێتە مەترسی بۆ سەر بەشێكی زۆری وڵاتانی جیهان.
ئەوەی جێگەی سەرنجە ماوەی هەفتەیەكە شاری ووهان كە ئەو پەتایەی تێدا دەركەوت و هەرێمی(هوبای)ش لە جیهان دابڕاون.

ئەو دەوڵەت و ناوچانەی توشبوون بە ڤایرۆسەكەیان تێدا تۆماركراوە.
چین- 212 مردن و 8900 توشبوو
ماكاو- 5 توشبوو
تایلاند – 14 توشبوو
ئوستورالیا- 8 توشبوو
مالیزیا – 10 توشبوو
سنگافورە – 4 توشبوو
فرنسا – 5 توشبوو
ژاپۆن – 11 توشبوو
تایوان – 8 توشبوو
كۆریای باشوور – 11 توشبوو
ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا- 5 توشبوو
ڤێتنام- 5 توشبوو
نیپاڵ – 1 توشبوو
كەنەدا – 3 تووشبوو .
ئیماراتی یەكگرتوی عەرەبی – 4 توشبوو
ئەڵمانیا – 4 توشبوو
هیند – 1 توشبوو
فلیپین – 1 توشبوو
كەمبۆدیا –1توشبوو
سیریلانكا – 1 توشبوو
ئەمانەش هەموویان جگە لە دانیشتوانی چین، ئەو كەسانەن یان خەڵكی چین بوون و لەو وڵاتانە نیشتەجێن و بۆ سەردانی كەسوكاریان گەرابونەوە وڵاتەكانیان یاخود گەشتیار و بازرگان بوون.
ڕێوشوێن و كاردانەوەكان لە چین
لە 23ی مانگی كانوونی دووەمدا هەموو هاتووچۆیەكی فرۆكە و شەمەندەفەر لە ووهانەوە بۆ دەرەوە و بە پێچەوانەشەوە ڕاگیرا و هەموو ڕێگە خێراكان داخران و چەندین شاری تری سەر بە هەرێمی ( هوبای ) كە كۆشكی كۆنی ئیمپراتۆری لێیە لەجیهان دابڕان. هاوكاتیش بەكارهێنانی دەمامك لە شوێنە گشتییەكانی هەرێمی ووهان كرایە شتێكی زۆرەملێ.
لەنوێترین هەواڵیشدا سەبارەت بە ڕێوشوێن و كاردانەوەی چین و وڵاتەكاندا پێگەی سكای نیوز بڵاویكردەوە، لە شاری ووهانی پایتەختی هەرێمی هوای كە سەرچاوەی دەركەوتنی ڤایرۆسەكەیە، بۆ پێویست نەبێت سەر شەقامەكان لە هاتوچۆی ئۆتۆمبیل چۆڵ بووە و سەرجەم دوكان و ریستۆرانتەكان داخراون و خەڵكیی بۆ كاری زۆر پێویست نەبێت لە ماڵەكانیان نایەنە دەرەوە.
لە سەرانسەری چینیش پشووی سەری ساڵی چینیی بۆ دوی شوبات درێژكرایەوە، زۆربەی ئەو كەسانەی دەترسن ناوێرن بچنە دوكان و هۆڵەكانی شانۆ و سینەما و رێستۆرانتەكان لە ترسی تووشبونیان بە ڤایرۆسی كۆرۆنا.
هەرچی گوندە دوورە دەستەكانی ئەو وڵاتەشە زۆربەیان بەربەستی هەڕەمەكییان دروستكردووە بۆ ئەوەی نەخۆشییەكەیان بۆ نەگواسترێتەوە. لە زۆر شوێنیش ئەو كەسانە دەبنە جێی گومان كە لە ووهانەوە دەچنە ناوچەی تر.
ڕۆژی پێنجشەممە (30)ی كانوونی دووەم حكومەتی بەیجین داوای لەجووتیاران و كوشتارگەكان كرد بەرهەمەكانیان زیاد بكەن بە هۆی ئەو پشێوییەی لە تۆڕەكانی دابەشكردندا دروست بووە و نرخی خواردن و سەوزەی بەرز كردووەتەوە.
لە(22)ی مانگی كانوونی دووەمدا لە ئەوروپا هەریەك لە بەریتانیا و ئیتاڵیا ڕیوشوێنی توندیان لە فرۆكە خانە و شوێنە قەرەباڵغەكاندا گرتەبەر و چاودێریی هەموو ئەوانەیان كرد كە لە ووهانەوە دەهاتن،
ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا و ژاپۆنیش بەردەوامن لە كێشانەوەی هاوڵاتییەكانیان لە چین و ئەم هەنگاوەش بەردەوام دەبێت.
بەرەبەیانیی ڕۆژی پێنجشەممە(30)كانوونی دووەم، فەرەنسا فرۆكەیەكی نارد بۆ ووهان و بە مەبەستی كێشانەوەی نزیكەی (250) هاوڵاتی وڵاتەكەی لە و ناوچەیە و بڕیاریشە لە چەند ڕۆژی داهاتودا فڕۆكەیەكی دیكە ڕەوانە بكات بۆ گواستنەوەی چەند فەرەنسی و ئەورپییەكی تر كە لەو شارە دابڕاوە لە جیهان ڕزگاریان بكات.
هاوكات بەپێی ڕاگەیەندراوێكی حكومەتی كەنەدا نزیكەی (200 )كەنەدیی كە لە ناوچەیەكی چینن داوای یارمەتی كونسوڵگەریی وڵاتەكەیان كردووە بۆ ئەوەی بیانگەڕێنێتەوە بۆ ووڵاتەكەیان.
هەروەها دەسەڵاتدارانی تەندروستی ئیتاڵیا و بەڕیوەبەرایەتی كۆمپانیای كۆستا بۆ گەشتە دەریاییەكان ڕایانگەیاند نزیكەی( 7000)كەس و لە ناویشیاندا (6000 )هەزار سەرنشین لە ڕۆژی( 30)ی كانوونی دووەمەوە لە نزیك چیفیتاڤیكیای نزیك ڕۆما و لە ناو كەشتییەكی گەشتیاریدا گیریان خواردووە دوای ئەوەی گومان كراوە دوو كەس تووشی ئەو ڤایرۆسە نوێیە بووبن، بەڵام دواتر بە پێی ڕاگەیاندنەكەی وەزارەتی تەندروستی ئیتالیا مۆڵەت دراوە بە كەشتییەكە كە درێژە بە گەشتەكەی بدات دوای ئەوەی تیمی پزیشكیی كەشتییەكە دڵنیا بوون لەهەردوو نەخۆشەكە و دەركەوتووە ئەو جۆرە پەتایەیان نییە.
حكومەتی ئیتاڵیاش ڕایگەیاندووە فڕۆكەیەكی ناردووەتە چین بۆ گواستنەوەی هاوڵاتییەكانی لەو وڵاتە و ئەڵمانیاش ئامادەكاریی كردووە بۆ گواستنەوەی ٩٠ هاوڵاتی خۆی لەو وڵاتە. حكومەتی نیوزلەنداش بڕیاری داوە فرۆكەیەكی گەورەی نەفەر هەڵگر بنێرێتە چین. بەریتانیاش بڕیاریداوە( 200 ) هاوڵاتیی خۆی لە چین بكشێنێتەوە.
هەرچی ژاپۆنە بڕیاری داوە( 206) هاوڵاتیی لە چینەوە بگوازێتەوە كە سیانیان تووشی ڤایرۆسی كۆرۆناش بوون. ئەوەی جێگەی سەرنجە ژاپۆن هیچ ڕێوشوێنێكی خۆپارێزیی نەگرتووەتەبەر.
هەر لەچوارچێوەی ئەو ڕێوشوێنە تەندروستیانەی گیراونەتەبەر لەسەر ئاستی جیهان، كۆمپانیاكانی فرۆكەوانیی هاوشێوەی هێڵی ئاسمانیی بەریتانیا و هێڵی ئاسمانیی ئەندۆنیزیا هێڵی ئاسمانیی ئیسرایل و هێڵی ئاسمانیی مەغریب سەرجەم گەشتەكانیان بۆ چین ڕاگرت، هەرچی ڕوسیایە بڕیاریدا سنوورەكانی بە ڕووی چیندا دابخات كە مەوداكەی (4250) كیلۆمەترە.
ڕۆژی( 30 )كانوونی دووەم سندوقی دراوی نێودەوڵەتیی ڕایگەیاند، سات بە سات چاودێریی بڵاوبوونەوەی ئەو پەتایە دەكەن و ئاماژەی بەوەدا كاریگەریی ئەو پەتایە بەسەر ئابووریی جیهانەوە وەستاوەتە سەر مەودای بڵاوبوونەوەی، ئەمەش لەكاتێكدایە بەفەرمانی حكومەتی چین كاركردنی دامەزراوە و كارگەكانی چین تا ڕۆژی( 9)ی شوبات ڕاگیراوە.
هاوكات،(جیرۆم بویل)ی سەرۆكی یەدەگی فیدرالیی ئەمریكا لە لێدوانێكیدا بۆ ڕۆژنامەنوسان وتی» ئەم پەتایەی ئێستا كێشەیەكی مەترسیدارە و سێبەری خستوەتە سەر ئابوری جیهان و ئاسۆی ئابوری جیهانی لێل كردووە.
زۆربەی كۆمپانیا گەورەكانی جیهانیش هاوڕان لەگەڵ ئەو سەرۆكەی فیدرالیی ئەمریكا، لەوانەش كۆمپانیا فرەنەتەوەكان و كۆمپانیاكانی پیشەسازیی ئۆتۆمبیل و كۆمپانیاكانی بواری زانیاریی و ئەوانەی لە بواری پیشەسازیی بەرهەمە گرانبەهاكاندا كاردەكەن.
بە چاكبوونەوەی یەكێك لە تووشبووەكان مەترسییەكە دەڕەوێتەوە
(هو جیانگ)ی تەمەن(44)ساڵ یەكێك بووە لەو كەسانەی لە سەرەتای بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆنا تووشی نەخۆشییەكە بووە و ئێستا چاكبووەتەوە، ئەو دەڵێت» یەكەم كەس بووم لە شاری(چۆنگ چینگ) تووشی كۆرۆنا بووم».
دەشڵێت» ڕۆژی(15)ی كانونی دووەم لە وێستگەی شەمەندۆفێر چاوەڕیی هاتنی هاوسەرەكەم دەكرد، كە دەمانویست بە بۆنەی سەری ساڵی چینییەوە ئاهەنگ بگێرین، بەڵام هەر لەوێ هەستمكرد تەندروستیم بەرەو خراپی دەچێت، بەپەلە گەیەندرامە نەخۆشخانە و لەوێ، پزیشكەكان دوای پشكنین نەخۆشییەكەمیان دەستنیشانكرد و بۆیان دەركەوت بە هۆی ڤایرۆسی كۆرۆناوەیە، بۆیە هەندێك چارەسەری دژە ڤایرۆس و دژە هەوكردنم وەرگرت، لە پاڵیشیدا چەند چارەسەرێكی پزیشكی چینی میللیم بەكارهێنا و ڕۆژ لە دوای ڕۆژ بەرەو باشتر چووم.
سەبارەت بە ڤایرۆسی كۆرۆناجیانگ دەڵێت» زۆر كەس پرسیاری ئەوەیان كردووە، ئاخۆ ئەو ڤایرۆسە تۆقینەرە؟».
منیش دەڵێم»گرنگترین شت ئەوەیە نەترسین و بە باشترین شێوە پارێزگاریی لەخۆمان بكەین، وەك خۆپاراستن دەمامك بەكار بهێنن و بەردەوام دەستەكانتان بشۆن» جیانگ ڕینمایی هەموان دەكات و دەڵێت» كاتێك هەستتان بە كۆكە و بەرزبوونەوەی پلەی گەرمیی لەشتان كرد، ڕاستەخۆ سەردانی نەخۆشخانە بكەن، ڕاستە لە شوێنێكی دابڕێنراودا داتاندەنێن، بەڵام پێویستە بڕواتان بە پزیشكەكان هەبێت.

سەرچاوە: ئاژانسەكان