ئەو كچانەی شوو بە پارە دەكەن!

ئاماده‌کردن و وه‌رگێڕانی: هه‌ڵکه‌وت عه‌بدوڵڵا

هەندێك كچ، بەبێ‌ هیچ مەرجێك یان بوونی لێك تێگەیشتن‌ و خۆشەویستی، لەپێناو سەقامگیریی دارایی یان هەڵهاتن لە هەلومەرجی كۆمەڵایەتیی خراپ بۆ یەكێكی دیكەی باشتر ‌و گەشبینتر، شوودەكەن بەپارە و پێیانوایە ئەو سامانەی لەبەردەمی ئەواندا چۆك دادەدات ئەستێرەی لە ئاسمانەوە بۆ دێنێتە سەر زەوی. ڕاستیی ئەو جۆرە هاوسەرگیرییە چییە؟ ئایا ئەو كچانە دەزانن هەنگاو بەرەو چ جۆرە ژیانێك هەڵدەنێن؟

"ڕاستە من شوومكردووە بە پارە، بەڵام نرخی ئەو هەڵەیەشم داوە كە تێیكەوتووم" ئەمە دەربڕینی شلێر ئیبراهیمە، كە كاتی قسەكردن خەیاڵا دەیباتەوەو یادەوەرییە بەئازار و تاڵەكانی دێتەوە بەرچاو. ئینجا دەڵێت: "من خوێندكاری پۆلی سێیەمی كۆلیژی ئاداب (بەشی ئینگلیزی) بووم، كاتێك ئەو شەیدای جوانیی من بوو، منیش پایەی كۆمەڵایەتی ‌و دەوڵەمەندیی ئەو سەرنجی ڕاكێشابووم، پێموابوو دەتوانێت لە چەوساندنەوە و زوڵمی باوەژن ڕزگارم بكات." بەردەوامدەبێت‌ و دەڵێت: "هەموان باسی دەوڵەمەندیی بێوێنە و كارە مەزنەكان ‌و بەخشندەیی ‌و ڕەوشت باشیی ئەویان دەكرد. ئەو ڕواڵەتانە هەڵیانخەڵەتاندم ‌و بەپێی خۆم ‌و بەبێ‌ هیچ چەكێك، جگە لە جوانیم، چوومە ناو جەنگێكەوە كە نەمدەزانی كۆتاییەكەی چۆن دەبێت."

شلێر باسی ئەوە دەكات، كە بوە خاوەن پارەیەكی بێشومار ‌و هەموو داواكارییەكانی جێبەجێدەكران ‌و فرمانەكانی ڕاییدەكران، هەركاتێك بیویستایە دەچوە بازاڕ و چی حەزلێبكردایە بێ‌ یەك‌ و دوو دەیكڕی، بەڵام هەموو ئەوانە جێی ئەو خۆشەویستییەیان بۆ پڕنەدەكردەوە، كە چاوەڕوانی بوو لە مێردەكەیەوە دەستیكەوێت. لەم بارەیەوە دەڵێت: "بەپێچەوانەی چاوەڕوانیەكانمەوە ئەو فەرامۆشیكردم، ئەوەش پاش یەكەمین ‌و تاقە منداڵمان زیاتربوو. ئەمەش شێت ‌و بێ‌ ئۆقرەی كردم، بەتایبەتی كە سەرقاڵی ‌و گەشتەكانی كاركردنی دەكردە بەهانەی خەمساردییەكەی. زۆرجار هەوڵم دەدا بڕوا بەخۆم بهێنم ‌و بەهانەكانی قبوڵبكەم، بەڵام ئەو قسەوباسانەی بەر گوێم دەكەوتن ڕێگەی ئەوەیان پێ‌ نەدەدام."

درێژە بەقسەكانی دەدات: "گەلێك خیانەتی ڕووهەڵماڵراو و فەرامۆشكردنی كوڕەكەمانم لێ‌ قبوڵكرد، بەڵام كاتێك كاسەكە لێی ڕژا، ورەمدایە بەرخۆم ‌و بەرەنگاریبوومەوە. ئامۆژگارییكردم بەهۆش خۆمدا بێمەوە‌ و بزانم خۆم كێم ‌و شووم بەكێ‌ كردوە. لەپڕ بەهۆش خۆم هاتمەوە، بەڵام پاش ئەوەی برینەكەم قوڵ ببوو و خوێشی پیادا كرابوو."

گوڵاڵە محەمەد، یەكێكە لەو كچانەی شووكردن بە پیاوێكی دەوڵەمەندی هەڵبژاردوە، لەپێناو هێنانەدیی خەونەكانی، گرنگترینیان ڕزگاربوون بووە لە كەسوكاری. ئەو دەڵێت: "كاتێك ڕازیبووم شووبكەم بەپارەی كەسێك كە لە باوكم بەتەمەنتربوو، خۆم فرۆشتە شەیتان." ئینجا خۆی كۆدەكردەوە و وتی: "ویستم لە ڕێگەی هاوسەرگیریمەوە لەگەڵ پیاوێكی دەوڵەمەنددا ئەوانە بهێنمەدی كە حەزم پێ‌ دەكردن، كەچی بۆم دەركەوت بەوە ڕۆژانە ئەشكەنجەی خۆم ‌و ئازادیی خۆم دەدەم."

گوڵاڵە بە دڵی سووتاو و پڕ لە حەسرەتەوە باسی ئەو سوكایەتیپێكردنانە دەكات، كە لەلایەن خەڵكەوە ڕووبەڕوویبۆتەوە، كاتێك لەگەڵ مێردە پیرەكەی چۆتە دەرەوە و دەڵێت: "سەیركردنەكانی خەڵك بێزاریانكردم‌ و ناوزەدكردنم بە پولەكی ‌و لەشفرۆش لەپێناوی پارەدا برینداریكردم." زۆری پێ‌ ناچێت گوڵاڵە دەكەوێتە ژێر كاریگەریی ئەو سەیركردن ‌و قسانەوە و دەڵێت: "وام لێهات شەرمم دەكرد لەگەڵ مێردەكەم بچمە دەرەوە و لەبەر قسەی خەڵكیش دەترسام بەتەنیا بچمە دەرەوە." هەناسەیەك هەڵدەكێشێ ‌‌و دەڵێت: "حیكایەتەكەم لێرەدا تەواونابێت، بەڵكو دڵپیسیی مێردەكەشم هاتە سەری، كە كۆنترۆڵی ورد و درشتی ژیانمی دەكرد. بەو جۆرە ناكۆكی باڵی كێشا بەسەر پەیوەندییەكەماندا‌ و گشت خەونەكانم پوكانەوە و سەروەت‌ و سامانی ئەو نەیتوانی سەیركردنی سوكایەتیخوازانە و تاوانباركردنەكانی مێردەكەم بسڕێتەوە. بۆیە پارەم جێهێشت ‌و بە دۆڕاوی هاتمە دەرەوە."

كێشەكەی فرمێسك ئەحمەد، وەك ئەوەی شلێر و گوڵاڵە نییە، ئەو شوویكردوە بە كۆڕێكی گەنجی زۆر دەوڵەمەند، كە تاقە گرفتی نەخوێندەوارییە. ئەو بەفرمێسك ڕشتنەوە دەڵێت: "هەرگیز خۆشم نەویستووە، بەڵام لەگەڵیدا هەستم بە دڵنیایی ‌و سەقامگیریی دارایی كردوە. هەمیشە حەزم لە جلوبەرگی جوان‌ و ماركەدار و ئۆتۆمبیلی گەورە ‌و خانوی شاهانە كردوە و ئەو دەیتوانی ئەوانەم بۆ مسۆگەربكات." بەردەوامدەبێت‌ و دەڵێت: "شەیدابوونم بە پارە و سامانەكەی كوێریكردم ‌و نەمتوانی خەسڵەتەكانی تری بەدیبكەم، وەك بایەخ نەدانی بە بابەتە زانستییەكان‌ و مەسەلەی تەكنۆلۆژیا، قسەنەكردن بە زمانی ئینگلیزی ‌و شارەزانەبوونی لە مامەڵەكردن لەگەڵ ژن ‌و ڕێساكانی پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكاندا."

فرمێسك هەستی بەو خەوشیانەی مێردەكەی نەكردبوو، هەتاكو ئەو كاتەی ناكۆكی كەوتۆتە نێوانیانەوە و ئەو مێردەكەی بە گێل ناوزەدكردوە." ئەو نەیزانی بەو قسەیەی هاوسەرەكەی برینداركردووە و ئەوە سەرەتای لێك دابڕانە. "چەند ڕۆژێك پاش ئەو ناكۆكییەمان لە مێردەكەم جیابوومەوە و بارێكی گرانم لە كۆڵ خۆم كرد. نازانم چۆن شوومكرد بە پارە و كەسێك، كە بیركردنەوەی لەگەڵ بیركردنەوەمدا تەبانەبوو و ئاستی ڕۆشنبیری ‌و خوێندنی هاوسەنگ نەبوو لەگەڵ مندا."

دڵنیا ئازاد(خوێندكاری دواساڵی زانكۆ) پێیوایە پارە گرنگترین مەرجی هاوسەرگیریی نییە، بەڵكو كەسایەتیی پیاوەكە گرنگترین مەرجە‌ و دەڵێت: "ڕاستە پارە گرنگە، بەڵام پارە پیاوی باش ناخوڵقێنێت. ئەو كچەی پیاو لەبەر پارەكەی هەڵدەبژێرێت، خەون‌ و خواستی خۆپەرستانەی خۆی هەیە." دڵنیا پێیوایە "ئەو كچەی سوورە لەسەر شووكردن بە پارە، كەسێكی كەمدەرامەتە و وێڵی چاككردنی بارودۆخی خۆیەتی لە كۆمەڵگەدا، بەڵام نابێت ئەو كچە ئەوە لەیادبكات، كە پارە ناتوانێت خۆشەویستی ‌و ئاسوودەیی پێ‌ ببەخشێت."

عومەر عەبدولقادر(بەڕێوەبەری دامەزراوەیەك)، كە بیست ‌و هەشت ساڵە ژنی هێناوە و چوار منداڵی هەیە، پێیوایە دوو جۆر كچ هەن، جۆرێك كە بایەخ بە خەسڵەتە باشەكانی پیاو دەدات ‌و جۆرەێكیش گیرفانی پیاوی بەلاوە گرنگە لە خزمەتی بەرژەوەندییەكانی خۆیدا. پشتئەستوور بەوە عومەر سەبارەت بەو كچەی شوودەكات بە پارە دەڵێت: "ئەو كچە ناتەواوە، كە زۆرجار جوانە و جوانیی خۆی بەكاردەبات بۆ گەیشتنە ئامانجەكانی خۆی، شەیدای ڕواڵەتە هەڵخەڵەتێنەرەكانە و دەرك بەوە ناكات لەكۆتاییدا دۆڕاوی سەرەكی دەبێت، چونكە خۆی دەداتە دەست پیاوێك، كە هەمووشتێك بەپارە دەكڕێت."

ئاراس حسێن(پسپۆڕ) باوكی تاقە كچێك هاوڕایە لەگەڵ عومەردا ‌و دەڵێت: "ئەو جۆرە كچانە لە لووتی خۆیان دوورتر نابینن ‌و دەیانەوێ‌ بەخێرایی هەورەتریشقە و بەبێ‌ كۆشش ‌و ماندووبوون بگەنە مەرامەكانی خۆیان." ئینجا دەپرسێت: "چۆن ئەو كچانە بیر لە گرفت ‌و ناكۆكییەكانی دوای خێزان پێكهێنان ناكەنەوە ‌و تەنیا جوانی ‌و كەم تەمەنیی خۆیان وەك كاڵایەك دەفرۆشن؟" ئینجا ئاراس لۆمەی ئەو كچانە ناكات، كە ڕازیدەبن شووبكەن بە پارە، "بەڵكو لۆمەی كەسوكاریان دەكەم، كە منداڵەكانیان لەسەر خۆشویستنی پارە و وێڵبوون بەدوای ساماندا ڕادەهێنن."‌ و دەڵێت: "زۆربەی هاوسەرگیرییەكانی ئەم ڕۆژگارە لەسەر بنچینەی بەرژەوەندی دامەزراون. ڕاستە شووكردنی كچێكی گەنج بە پیاوێكی پارەدار هەندێك خواستی بۆ دەستەبەردەكات، بەڵام ناتوانێت هەستوسۆزی بۆ مسۆگەربكات ‌و دەشێت بۆ بەدەستهێنانی ئەوە ڕوو لە شوێنی دیكە بكات."

تاریق بەكر(بەڕێوەبەر) بەزەیی بەو كچانەدا دێتەوە كە بەدوای پارەدا دەگەڕێن، بۆ ئەوەی شووی پێ‌ بكەن ‌و دەڵێت: "زۆرجار كەسوكار فشاردەخەنە سەر كچەكە و بەزۆر دەیدەنە شوو بە كەسێكی دەوڵەمەند، كچەكەش كە بیر لە خۆی ناكاتەوە و خۆشەویستیی خۆی دەكاتە قوربانی، بۆ ئەوەی شووبكات بە كەسێكی دەوڵەمەند كە لە باوكی بە تەمەنترە، لەپێناو چاككردنی بارودۆخی ژیانی كەسوكارەكەیدا." بەردەوامدەبێت: "سەختە بزانین چارەنووسی ئەو جۆرە هاوسەرگیرییە چۆن دەبێت، سەركەوتوو دەبێت یان ژێركەوتوو، چونكە ئەوە گرێدراوی كەسایەتی ‌و لێك تێگەیشتنی ژن‌ و مێردەكەیە."

ئاراس فەتاح(فەرمانبەر) لەو بڕوایەدایە، كە پارە بۆ ئەم سەردەمە زۆر گرنگ ‌و پێویستە، بەڵام دەڵێت: "پارە گرنگترین شت نییە و پێش شكۆمەندی ‌و ئازادیی مرۆڤ ناكەوێت." ئەم سەرەنجامە وای لە ئاراس كردووە بەرگریی لەو كچە بكات، كە شوو بە پارە دەكات ‌و بەهانە بۆ ئەوە دێنێتەوە و دەڵێت: "وێڕای پێداویستیی تایبەتی ‌و خواستەكانی كەسوكار، ترسی خۆڕسك لە داهاتوو كە لە هەمووماندا هەیە، وا لە كچ دەكات بڕیاری چارەنووسسازی وەها بدات."

بەلای (ئاراس)ەوە، كە چوار ساڵە ژنی هێناوە و كوڕێكی هەیە، پەیوەندیی نێوان ژن ‌و مێرد "ئاسایی دەبێت، كاتێك لێك تێگەیشتن‌ و هەستكردن بە بەرپرسیارێتی لە سایەی پارەدا لەئارادادەبێت، بەڵام كاتێك مێرد مایەپووچ دەبێت، ژنەكە دووچاری كارەساتێكی گەورە دەبێت."

ڕەنج ئەنوەر(ئەندازیار) لەمەڕ مەسەلەكە دەڵێت: "مافی كچە بە دوای مێردێكی دەوڵەمەنددا بگەڕێت، كە بتوانێت نازی هەڵبگرێت‌ و داخوازییەكانی بۆ مسۆگەربكات. هۆكاری ئەوەش سەرەتا هەژارییە، ئینجا زوڵمی كۆمەڵگەیەكی نێرسالارە لە پێگەی لەرزۆكی ئەو، دواتریش زوڵمی كەسوكار و بێبەشكردنی لە سادەترین مافی ڕەوای. هەموو ئەوانە هانی كچ دەدەن شوو بە پارە بكات، بۆ ئەوەی لەو بارودۆخە ڕزگاری بێت ‌و ئەو كەلێنە پڕبكاتەوە، كە كەسایەتی ‌و گەشەكردنی وردوخاشدەكات." بەڵام ئەم هاوسەرگیرییە بەلای ڕەنجەوە بەختەوەریی هاوسەرگیری دەستەبەرناكات، "چونكە لەسەر بناغەی بەرژەوەندی بنیاتنراوە."

پارە یان خێزان

شاناز ئازاد، دایكی دوو منداڵ، هێما بۆ ئەوە دەكات كە ئەو كچەی شوو بە پارە دەكات "كەسێكە لە ماڵی باوكی تێری نەخواردوە ‌و خەون بەوەوە دەبینێ‌ هەموو ئەو شتانە بەدەستبێنێت كە بێبەشبووە لێیان." هەروەها پێیوایە ئەو هاوسەرگیرییەی لەسەر بنەمای پارە دادەمەزرێت، خێزانێكی ڕاستەقینە دەستەبەرناكات."

ڕای ئاكار شازاد(زانكۆكار) لەوەی شاناز جیاوازنییە و پێیوایە تەنیا كچی پولەكی هاوسەری دەوڵەمەند هەڵدەبژێرێت ‌و ئەوە هەلومەرجی ژیانیشە، كە وای لێدەكات ئەو كارە بكات. ئینجا دەڵێت: "كاتێك كچ خۆی بە پارەدارێك دەفرۆشێت، شكۆمەندیی خۆی دەدۆڕێنێ ‌‌و پیاوەكەش بایەخێكی ئەوتۆی پێ‌ نادات، بەتایبەتی ئەگەر بزانێت بەهۆی پارەوە شووی پێ‌ كردووە." هەروەها دەڵێت: "هاوسەرگیریی لەسەر بنچینەی پارە تەمەن درێژ نابێت ‌و جیابوونەوە چارەنووسی دەبێت. چونكە كاتێك پارە دەكەوێتە نێوان ژن‌ و مێردەوە، لێك دادەبڕێن ‌و بنیاتنانی خێزانێكی چاكی بەهێز نابێتە خەمی هیچیان."

حسێن عەبدوڵڵا(دوكاندار) پێیوایە، ئەو كچەی لەپێناو پارەدا شوو بە كەسێك دەكات، كەسێكی بێ‌ ئامانج ‌و بەهایە، "هەست بە كەمیی دەكات یان ئیرەیی بە دەستەخوشكێك دەكات، كە شووی بە پیاوێكی دەوڵەمەند كردووە‌ و حەزدەكات لەو بەختەوەرتر و دەوڵەمەندتر بێت." درێژە بەقسەكانی دەدات: "ئەگەر پیاوێكی دەوڵەمەندبم، ئەوا ڕازی نابم كچێك بكەمە هاوسەرم، كە تەنیا لەبەر سامانەكەم شووم پێ‌ دەكات."

نیشتیمان ڕزگار(خوێندكاری زانكۆ) ئەوە ڕەتدەكاتەوە شوو بە پارە بكات‌ و دەڵێت: "ئەو كچە چی دەكات، كاتێك بارودۆخی دارایی مێردەكەی خراپدەبێت، وازی لێ‌ دێنێت؟." ئینجا دەڵێت: "ڕاستە پارە لەم سەردەمەدا گرنگە، بەڵام هەمووشتێك نییە. كاتێك دەزگیرانەكەم هاتە داوام، ئەوەی بیرم لێ‌ كردەوە خۆشەویستی‌ و ڕێزی ئەو بوو، كەسایەتی ‌و خەسڵەتە جوانەكانی ئەو بوو. پارە شتێكە بە كۆششی هەردووكمان بەدەستدێت."