برایم ئەحمەد وستراتیژییەتی دەق

ناونیشانی كتێب:برایم ئەحمەد وستراتیژییەتی دەق
نووسینی پ.د.زاهیر لەتیف كەریم
  نوسەر لە پێشەكی كتێبە كەیدا نووسیویەتی :
سەرەتا لەو پرسیارەوە دەست پێدەكەین كەدەڵێت "ئایا دەشێت نووسەر خاوەن هەڵوێستەیەكی سیاسی بێت یان پێچەوانەكەی ڕاسترە؟".بۆ وەڵامی ئەم پرسیارە،ڕەخنەگری ئینگلیزی تێری ئیگڵیتۆن( 1943-  )،لەكتێبەكەیدا "تیۆری ئەدەب" دەڵێت"تیۆری ئەدەبی نوێ بەشێكە لەمێژووی سیاسی وئایدیۆڵۆژی سەردەم،بەڵكو ئەم تیۆرە جودا نابێتەوە لەبیروڕا سیاسی وفیكری وئایدیۆڵۆژییەكان".لەكۆمەڵگەی كوردیشدا،ئەدەبی نوێ دەرئەنجامی چالاكییە جۆراوجۆرەكانی سیاسەت وفیكر لەدایك بووە.ڕەنگە پێچەوانەكەشی هەر ڕاست بێت.بیرمەند ونووسەر وشاعیر،برایم ئەحمەد لەمیانەی ئەو پرسیارەی كەئاڕاستەی كرابوو ئایا بەسیاسەت دەستت پێكردووە یان ئەدەب؟لەوەڵامدا دەڵێت"لەدوای كارەساتی شەشی ئەیلوول،من وهەڤاڵەكانم،چووینە سیاسەتەوە.كاتێ زانیمان خەریكی دروستكردنی كۆمەڵەیەكن بەناوی (كۆمەڵی لاوانی كوردستان)یان (كۆمەڵی خوێندەوارانی كورد) وتمان با هەوڵ بدەین تۆڵەی شەشی ئەیلوول بكەینەوە...دوای كارەساتی شەشی ئەیلوول،ئیتر سیاسەت بوو بەشتێكی ڕۆژانە...لەبەر ئەوە بەباشی ناتوانم دەس نیشانی بكەم،كەئەدەبم لەپێش سیاسەتدا دەس پێ كرد،یا سیاسەتم لەپێش ئەدەبدا.بەڵام شتێك هەیە ئەویش ئەوەیە كەیەكەم نووسینم لە1931- 1932 دا بڵاوكراوەتەوە.جا دەبێ سیاسەتەكە پێشتر بووبێ" (بڕوانە،چەند یادگارێكی مامۆستا برایم ئەحمەد،د.عەبدوڵڵا مەردۆخ).ئەمە بەو مانایە دێت كەبرایم ئەحمەد (بلە)بەهۆی ژینگە سیاسی وسۆسیۆڵۆژی وفیكرییەكانی سەردەمەوە لەیەك كاتدا دەستی بۆ هەر دوو چەمكی سیاسی وئەدەبی بردووە وەك ئەوەی ئەو دوو جەمسەرە تەواوكەری یەكتربن.واتە بەر لەوەی نووسەر وشاعیر بێت ئەوا دۆخ ومەسەلە كوردییەكان كردار ومۆتیڤێكی پۆزەتیڤ بوون بۆ خوڵقاندنی گوتارێكی ئەدەبی كوردی نوێی هاوچەرخ.لێرەشەوە پرسیارێكی تر دروست دەبێت كەدەڵێت"برایم ئەحمەد چی بوو؟".گەڕانێكی خێرا بەژیاننامە وبەرهەمە ئەدەبی وشیعرییەكانی ئەو ڕاستییە حاشاهەڵنەگرە دەردەخەن كەئەم خودە بابەتی وبكەرە بەر لەوەی كورد بێت ئەوا ئەندامێكی كارای خێزانی مرۆڤایەتی بوو.هیچ كات دژی ڕەنگ ودەنگە جیاوازەكان كاری نەكردووە،بەڵام لەگەڵ ئەمەشدا گەر نیشتمانەكەی لەنیشتمانەكانی تر خۆشتر بووبێت ئەوا ئەمە كارێكی خۆڕسكی وسروشتتیە ولەبەها مرۆڤایەتییەكانی كەم ناكەنەوە.هەروەها تەنها شاعیر ونووسەر وسیاسەتمەدار نەبوو،بەڵكو بیرمەندێكی ووزەبەخشی پەروەردەش بوو.لەدەقەكانیدا بەئاشكرا هەست بەگرنگیدانی سستمی خوێندن وفێركردن وخۆشەویستی خاك ونیشتمان ومەسەلە ڕەواكانی نەتەوەكەیی ومافی دادپەروەری ویەكسانی وبرایەتی دەكرێت.لێرەدا كەسێتییەكەی تەواو یەكدەگرێتەوە لەگەڵ بیرمەندی فەڕەنسی وجیهانی جان جاك ڕۆسۆ كەیەكێك بووە لەپێشەنگەكانی شۆڕشی فەڕەنسی.بەمەش،بلە كەسێكی داخراو نەبوو،بەڵكو ڕۆڵێكی سەرەكی بینیوە لەبونیادنانی ڕۆشنگەری كوردی كەهەتا ئێستا بۆتە سەرچاوەیەكی هەرە بەنرخی ڕۆشنبیرییەتی كوردی.لەمەشیاندا،ڕەنگە،وەك ڕۆشنبیر وڕوناكبیرێك سوودی لەبۆچوونە ئازادە ڕۆشنگەرییەكانی دیكارت ومیكاڤیللی وجۆن لۆك وتۆماس هۆبز بینیبێت.لەدوای هەرەس پێهێنانی مەمەلەكەتەكەی مەلیك مەحمود لەلایەن ئینگلیزەكانەوە،بلە،هاوشێوەی گۆران وهاوڕێكانی شیخ نوری شیخ ساڵح وڕەشید نەجیب وئاوڕەحمان بەگی نفوس،لەهەوڵی نوێكردنەوەی فۆڕم وناوەڕۆكی شیعری هاوچەرخی كوردیدا بوو.لەهەمان كاتیشدا لەهەوڵی ئەوەدا بوو كەچۆن ئاستی هۆشیاری تاكی كورد گەورەتر وباشتر بكات .دیارە ئەمەش بەمەبەستی تێگەیشتن وڕاڤەكردنی مەسەلەكانی كورد بوو.ئەم قۆناغە لەمێژووی سیاسی وئەدەبی كوردا بەقۆناغی دوهەم وتەواوكەری قۆناغی یەكەمی كوردستانی باشوور لەقەڵەم دەدرێت.هەر لەم قۆناغە نوێیەدا،بلە، وەك پارێزەر وڕۆژنامەنووسێك،بێدەنگی زوڵم ستەمی دوژمنانی شڵەقاندووە ،بەڵكو تێكیشكاندووە ولەجیاتی ئەمە بانگەوازی بۆ دادپەروەری ومافی چارەی خۆنووسین ودامەزراندنی دەسەڵاتێكی سەربەخۆی كوردستان وپارێزگاری لەشوناس وكەسێتی كورد دەكرد.هەر لەبەر ئەمەش بووە كەهەمیشە لەنێو ململانێ سەختەكانی فیكر وسیاسەتدا خۆی دیوەتەوە.لەهەمووشیاندا بەهێزێكی فیكری قورسەوە ڕووبەڕوی بەرامبەرەكان دەوەستایەوە.بۆ نموونە، ژانی گەل لەڕۆژیكدا نووسرایەوە وبڵاوبۆوە كەتێكڕای خەڵكی وەك پێویست ئاگاداری ململانێ چینایەتی وفیكری وسیاسییەكان نەبوون.بەڵام بلە بەشێوازێكی ئەدەبی وهێمنانە زۆربەی ئەو تاكانەی بەلای نامەكانیدا ڕاكێشا بەتایبەتی ئەو نامانەی كەپەیوەندی ڕاستەوخۆیان بەچارەنووسی نەتەوەكەیەوە هەبوو.واتە،لەزەمەنی نەفامی ونەخوێندەواری وبێدەنگییەكاندا لەلایەكەوە لەهەوڵی دامەزراندنی حیزب وڕێكخراوە جەماوەری وڕۆشنبیرییەكاندا بوو.ئەوەتا لەساڵی 1944 بووە بەئەندامی كۆمەڵەی (ژ ك )وە بوو بەلێپرسراوی لقی كوردستانی عێراق.لەساڵی،1946 دا چۆتە نێو ڕیزەكانی پارتی دیموكراتی كورد ولێپرسراوی لقی سلێمانی.لەساڵی ،1953 دا كراوە بەسكرتێری پارتی دیموكراتی كوردستان.لەنێوان ساڵانی 1939 -1949 ڕۆڵێكی بەرچاوی بینیوە لەدەركردنی گۆڤاری گەلاوێژ كەخۆی پێشەنگی دامەزراندنەكەی بووە.لەلایەكی تریشەوە،هەر وەك پێشتر ئاماژەمان پێدا، لەهەوڵی تازەكردنەوەی ئەدەبیاتی كوردیدا بوو.هەر لەو زەمەنەدا، كەهەژاری وبێكاری وستەمی دەرەبەگایەتی باڵی كێشابوو بەسەر زۆرینەی خەڵكیدا بەتایبەتی گوندنشینەكان،برایم ئەحمەد تەواو داكۆكی لەمافە بەشخوراوەكانی ئەو چینەی دەكرد .لەبەشێك لەدەقە شیعرییەكانیدا جەختی تەواوی لەئازادی گەل دەكات بەوپێیەی ئازادییەكان لەڕێگەی فیداكارییەكانەوە ئەنجام دەدرێت كەبەلای بلە وە چینەكانی خوارەوە دەتوانن بەدەستی بهێنن:
كوردی بێ كەس بەسیە هەستە تێپەڕی هەنگامی شەو
ڕۆژی ئازادیت ببینە،تا نەمێنێ سامی شەو
خوێن بڕێژە ،لەش بنێژە ،قەت مەچێژە تامی خەو
چونكە قوربانی ئەوێ،هەڵهاتنی ڕووی ڕۆژی نەو
بەمەش بلە دەبێتە پاڵەوانی چینی هەژار ولێقەوماوان.هەر ئەمەش وایكردووە كەشێوازی دەربڕینە زمانەوانییەكانی زۆر نزیك بێت لەزمانی ئەو چینەوە كەئەمە خەسڵەتێكە لەخەسڵەتەكانی شیعری ڕۆمانسی وڕیالیزمی سۆشیالیستی.ئەمەش لەپێناو گەیشتن بەناوەڕۆك وبابەتی دەقەكانێتی چونكە بلە لەنزیكەوە ئاگاداری ئەوە بوو كەشۆڕشەكەی لەڕێگەی چینە هەژار وڕەنجبەرەكانەوە ئەنجام دەدرێت.ئەوەتا دەڵێت:
ئەو ڕۆژەی كە كورد پاڵە وجوتیاری
لەگەڵ كاسبكار،گشت خوێندەواری
هەموو دڵسۆزی دیهات وشاری
بڕیاری خۆی دا لەسەر ڕزگاری
گەر بەتێڕوانینێكی بونیادگەریانە بڕوانینە دەقەكانی برایم ئەحمەد ئەوا دەبینین ئەم شاعیر ونووسەرە لەهەوڵی دەربازبوونی خودی خۆیدایە.ئەمەش بۆچوونێك دروست دەكات كە بلە تەواو چۆتە نێو ڕێبازی فەلسەفەی دیدگەرایی جیهانی و بابەتگەرایییەوە.دیدگەرایی جیهانی،هەر وەك ڕەخنەگری دیدگەرایی جیهانی لۆسیان گۆڵدمان دەڵێت،تەواو پێچەوانەی دیدگەرایی خودییە چونكە پانتایی ناوەڕۆك وبابەتەكان زۆر گەورەترن لەپانتایی خودەكان.لەبەر ئەمەشە گوتراوە بابەتەكان ڕووداوێكی فیكری وسیاسی وسۆسیۆڵۆژییە نەك خودی.لێرەدا گرنگی خود،بەنموونەی برایم ئەحمەدێكی بكەر،لەوەدایە كەدەستنیشانی زانیاری ومەسەلەكان بكات وە بەپێی سستمێكی فەلسەفیش ڕێگە چارەیان بۆ بدۆزێتەوە.ئەم ئەركە بەتێكڕای خەڵكی ئەنجام نادرێت چونكە توانای تێبینی وڕاڤەكردنیان لاوازە یان لەئاست مانا قوڵەكانی گێڕانەوە وبابەتە هەستیارەكاندا نین.بەڵام بەلای خودێكی بكەری شارەزاوە مانا گەورە وبچوكەكان نابێت بەئاسانی تێپەڕ ببن.لەم ڕوانگەیەوە لەكاتێكدا برایم ئەحمەد دەچێتە نێو دیدگەرایی جیهانییەوە ئەوا سەرەتا باش دەزانێت كەئەرك وكارەكەی بریتیە لەكارێكی دەستە جەمعی نەك بەكۆنتڕۆڵكردنی زانیارییەكان لەڕێگەی خودێكی دیاریكراوەوە.سادەیی وبێ فیزییەكەشی لەمەوە سەرچاوەی گرتووە چونكە گەیشتۆتە ئەو ڕاستییەی خود بەخودەكانەوە بەهاكانی بەدەردەكەوێت.لەم گۆشەیەوە بابەتگەرایی خۆی لەدوو جۆردا دەبینێتەوە كەهەر دووكیان لەبرایم ئەحمەدا بوونیان هەیە.یەكەمیان،منێكی خودیی كەگرنگی بەماناكانی جیهان وئەزموونەكانی دەدات وەك دادپەروەری ویەكسانی وبرایەتی وتێكۆشان...هتد.دوهەمیان،منێكی لێبووردەیی كەبەشدار دەبێت لەگەڵ چەمكە جیهانییەكاندا بەدەر لەبەرژەوەندییە تەسكە میتریاڵییەكان.بەئاڕاستەیەكی تر،دیدگەراییە جیهانییەكەی لۆسیان گۆڵدمان گرنگی تەواو بەڕاستییە سۆسیۆڵۆژی فیكری وئابوورییەكانی تێكڕای خەڵكی دەدات كەدواتر ڕێڕەوی كارەكە دەگۆڕێت وپێدەنێتە كارنامەیەكی ئایدیۆڵۆژیاییەوە.لەم ساتەدا دیدگەرایی جیهانی وبابەتگەرایی یەكدەگرنەوە بەوەی یەكەمیان  دەستنیشانی بیركردنەوەی خودێكی بكەر وخاوەن ئەزموون دەكات كەتوانای وەرگرتن وهەڵسەنگاندنی مەسەلە جیاوازەكانی هەبێت ولەهەمان كاتدا پەیوەندی نێوان ئەو مەسەلانە وتاكەكان،یان پەیوەندی خود وبابەت گرێ بدات.لەدوهەمیاندا بۆچوونەكان دەكەونە نێو ململانێكانەوە وەك ئەوەی خودی بكەر دەكەوێتە دژایەتی ئەو بەرامبەرانەی كەهۆكاری تێكشاندنی دۆخ ومەسەلەكانن.لەبەرامبەریشدا،خاوەن هۆكارەكانیش دەكەونە پیلانگێڕاندنی بێ مانا دژ بەخود.برایم ئەحمەد،هەر لەزەمەنی چالاكییەكانیەوە تا دەگاتە ئەمڕۆكەش خۆی لەهەر دوو دۆخەكەدا دەبینێتەوە بەوەی دەقە ئەدەبی وشیعری ونامە فیكری وسیاسییەكانی لەدۆخێكی داینامیكیدایە وهەر خوێندنەوەیەك بڕێك لەزانیارییەكان گەورەتر وفراوانتر دەكات كەئەنجامی ئەم خوێندنەوانە جۆرە گرژییەك لەسەر بەرامبەرەكانی دروست دەكات.ئەمەش لەڕێگەی هێزی ئەزموونە بابەتگەراییەكانیەوە ئەنجام دەدرێت لەكاتێكدا هەستی بەڕاستییەكانی ژیانی كۆمەڵگەكان بەتایبەتی وكۆمەڵگەی كوردی كردووە ودەكرد.لەمەسەلەكاندا هیچ كات بێ دەنگی وبێ لایەنی هەڵنەبژاردووە ،بەڵكو زۆر بەووردی دەچووە نێو چەقی ئەو مەسەلانەوە . تەنها پشتی بەشتە ڕووكەشەكان یان بینراوە سادەكان نەدەبەست.لەگۆشەیەكی جیاوازی ترەوە،شاعیرانی كورد، ئەوانەی ڕەخنە بونیادگەرییەكان پێیان دەڵێن شاعیر،خۆیان،لەیەك كاتدا،لەچەند نامە وپەیامێكدا دەبیننەوە كەهەموویان جوان وپیرۆزن گەرچی هەندێك جار شاعیر بابەتێكی لەوانی تر پێ جوانترە هەروەك گۆران دەڵێت:
 بەڵام تەبیعەت هەرگیزاو هەرگیز
  بێ ڕووناكییە بێ بزەی ئازیز
بەڵام ئەمە لەچركەساتێكی سایكۆڵۆژی وسۆسیۆڵۆژی وفیكری سەخت وناسروشتیدا ڕوو دەدات.گۆران،هەر خۆی،لەزەمەنە سروشتییەكاندا وەك دەروێش عاشق وشەیدای سروشتە ولەزۆر حاڵەتیشدا هاوسەنگییەكی بابەتیانەی لەگەڵیدا دروست كردووە هەر وەك لەشیعری"پاییز" و" جوانی بێ ناو" دا بەدەردەكەوێت.لە"جوانی بێ ناو"دا،لەكاتێكدا لەئیستگەی كوردی "شرق الادنی" لەگەڵ ڕەمزی قەزاز وڕەفیق چالاك دا كاریان كردووە،عەسر ئێوارەیەكی كەنار دەریای سپی كچێكی هاوسەفەری هێناوەتەوە یاد ولەنێوان جوانی سروشت وكچە شۆخ وجوانەكەدا جوانی بێناوی لەیاد بووە كەئەویش كوردستانە (بڕوانە دیوانی گۆران- بڵاوكراوەی پانییز،تهران،لاپەڕە 16):
 ئەی كچە كاڵەكە!جوانی تر با زۆر بن
  لەباغچەی بەهارا گوڵباخی بەر خۆر بن
  با ڕەنگیان پەرداخت بێ وجێگەیان سەرچڵ بێ
   بەواتەی خەڵكی تر،با ناویان شاگوڵ بێ
    گیانی من بۆ تەڵێ وەنەوشە پەرۆشە
    كەلەژێر سێبەری تووتڕكا خامۆشە
لێرەدا مەبەستەكە خۆی لەوەدا دەبینێتەوە كەشاعیران، بەشێوەیەكی گشی،بابەت وپەیامەكانیان بەیەك ئاڕاستە لاجوان وپیرۆزە وبەیەك هاوێنە ودیدەوە سەیریان دەكات.برایم ئەحمەد،گەرچی شیعری كەمە ولەو كەمەشدا،وەك سیاسەتمەدارێك،بایەخێكی زۆری داوە بەچەمكە سیاسییەكان.بەڵام لەهەمان كاتیشدا بارە سایكۆڵۆژی وسۆسیۆڵۆژییەكەی خۆشی فەرامۆش نەكردووە وبەڵكو گرنگی تەواوی پێداوە.ئەمەش مافێكی ڕەوای بیركردنەوەكانێتی وهیچ لادانێكی لەسروشتی كۆمەڵگاكەیدا نەخوڵقاندووە.لەكەمە شیعرەكەیدا زۆر شت دەدۆزرێتەوە.یارمەتدەری ئەكتیڤیش بۆ ئەم دۆزینەوەیە رَێبازە ڕەخنەییە نوێیەكانە كەهەمیشە بەدوای شتە وورد وشاراوە وئاڵۆزەكاندا دەگەڕێت ودەرئەنجامیش توانای دەستنیشانكردنی هێز وتوانا وستراتیژییەتی دەقەكانی هەیە.بەڵكو لەمەش زیاتر دەسەڵاتی پۆڵینكردنیشی هەیە بەوەی شاعیر دەكەوێتە چ ڕێزبەندییەكی شیعری وشیعرییەتەوە.بەپێی ڕێبازە ڕەخنەییە نوێیەكان،كەوەك تیۆر وپراكتیك لەم كتێبەدا كاری لەسەر كراوە،برایم ئەحمەد وەك شاعیرێكی ڕەسەن بەدەردەكەوێت ،هەروەك ئاماژەمان پێداوە،بەشدارە لەدامەزراندن وبونیادی گوتاری شیعری كوردیدا.لەلایەكەوە خاوەن كەسێتی داڕشتن وبیركردنەوە ودەربڕینی خۆی.لەلایەكی تریشەوە شانبەشانی شاعیرە پێشەنگەكانی سەردەم ڕۆڵێك لەئەدەبیات ومەعریفییەتی جیهانی بەگشتی وكوردی بەتایبەتی دەبینێت.سەرەتای ئەم هەڵسەنگاندنەم دەگەڕێتەوە بۆ یەكەم پەیوەندیم لەگەڵ شاعیردا لەكاتێكدا ڕۆمانی "ژانی گەل"ەكەیم خوێندەوە.دواتر یەكەم شیعریش كەسەرسامی كردم شیعری"یادگار وهیوا" بوو.لەسەرجەم زەمەنە خوێندنەوەییەكاندا دەگەینە ئەو ڕاستییەی كەبرایم ئەحمەد نووسەر وشاعیرێكی بەئەزموون وخاوەن فرەبیری وداڕشتنە.سوودێكی تەواوی لەئەدەبیاتی خۆی ودەرەوەی خۆی بینیوە ولەئەنجامدا توانیوێتی بەشدار بێت لەدارشتنی نەخشەی گوتاری ئەدەبی كوردی هاوچەرخ.لەسەرجەم كارەكانیدا هەمیشە هەوڵی داوە كەتاكی كورد لەسەر پرسیارە هەستیار وكێشە ڕەواكانی ڕابهێنێت.وەك پێشتریش ئاماژەمان پێدا،كەنووسین ودەقە ئەدەبی وشیعرییەكانی هەڵقوڵاویی ژینگەكەیەتی بەتایبەتی لەڕووی سیاسی وفیكری وسۆسیۆڵۆژییەوە.بەمانایەكی تر دەیەوێت لەڕێگەی دەقەكانییەوە گوتارێك بخاتە بەردەم تاكی كورد تا ئەم تاكە لەزەمەنی دەقەكان ودوای دەقەكانیش سوودی لێ ببینێت وڕاهێنان وكاریشی لەسەر بكات. خوڵقاندنی گوتاریش پێویستی بەهەستكردن وتێگەیشتن وڕاڤەكردن وهەڵسەنگاندنی دۆخەكان هەیە.لەهەمان كاتدا پێویستی بەكارلێكی نێوان دەق وخودی بكەر وبابەت هەیە.گوتارە لەدایكبووەكەی برایم ئەحمەد دەنگی ڕاستەقینەی ماف وداواكارییەكانی تاكی كوردە كەپێشتر وبەووردییەكی پسپۆڕی وەك پێویست ئاگاداری نەبووین.گەرچی بلە هەمیشە خۆی لەنێو ململانێكاندا دیوەتەوە بەڵام لەگەڵ ئەمەشدا زۆر گەشبین بووە بەرامبەر بەئایندەی پرسیار ومەسەلەكان.بەمەش  لەیەك كاتدا دەبێتە بابەت وناوەڕۆك بۆ مەسەلەكان وبابەتەكانیش دەبنە دەق ودەقەكانیش گوتارەكەی دروست دەكەن.ناونیشانی ئەم كتێبە، كەبریتیە لەچەند لێكۆڵینەوەیەك، هەوڵێكی سادەیە بۆ ناساندنی زیاتری شاعیر ودەرخستنی بەشێك لەتوانا شیعری وفیكری ومەعریفی وڕۆشنبیری وسیاسییەكانی.لەهەمان كاتیشدا وەڵامێكە بۆ ئەو پرسیارانەی كەدەڵێت جێگە وپێگەی شاعیر لەنێو زەمەنی ئەدەبی هاوچەرخی كوردیا لەكوێدایە وڕێژەی بەشدارییەكەی چەندە وهەروەها ڕۆڵی لەكارنامە سیاسی وسۆسیۆڵۆژی وفیكرییەكاندا چەند بووە!خوێندنەوە جدی وقوڵەكان ئەوە دەسەلمێنن كەئەم نووسەر وشاعیرە كەسێكی بیرمەند وڕۆشنبیر وئایندەناس بووە. كەسێتییەكەشی،بەشێوەیەكی گشتی، خۆی لەدوو ڕاستی سەرەكیدا دەبینێتەوە:
یەكەمیان/ ڕاستی قەوارەی خاك ونیشتمان.ئەم ڕاستییە موتیڤێكی ووزەبەخشە بۆ دامەزراندن ولەدایكبوونی دەقە ئەدەبی وشیعرییەكانی.بەشێكیش لەدەقەكانی ڕەنگدانەوەی زەمەنی ئایندەیە وەك پڕۆسەیەكی پێشبینیكردن.ئایندەشی پەیوەست كردووە بەمەرجی یەكگرتن ویەكڕیزی ماڵی كورد.ئەم مەسەلانە خولیاو مەراقی سەرەكی شاعیر بوون كەبەلایەوە بریتیە لەچەقی بانگەواز ومانیفێستۆ گوتارییەكەی.
دوهەمیان / ڕاستی هیوا وئاوات وبەدەستهێنانی ماف وداواكاری وئازادی وسەربەخۆیی بۆ كورد وكوردستان تەنانەت بۆ ئەو گەلانەی كەلەڕووی زوڵم وستەمەوە هاوشێوەی كوردن.
ئەم دوو ڕاستییە سەرەكییە،وەك ئەركێكی ئەدەبی وئەخلاقی ونیشتمانی،هاندەرێكم بوون بۆ نووسینی ئەم بەرهەمە ئەدەبی وڕەخنەییە دوور لەپیاهەڵدان بەوپێیە بلە پێویستی بەپیاهەڵدانی كەس نیە.بەمەش ئەركەكەی ئێمە لێرەدا،جگە لەوەفایەك بۆ ماندووبونی شاعیر، بەشێكە لەئەركی ڕۆشنبیری وڕەخنەیی وئەدەبی.ئەم كتێبەش،بەنێوی "برایم ئەحمەد وستراتیژییەتی دەق"، لەبنەڕەتدا كۆكراوەی دوو كتێبە كەپێشتر وبەسەرپەرشتی ڕێكخراوی برایم ئەحمەد فاوەندەیشن بڵاوبونەتەوە بەناونیشانی"برایم ئەحمەد وشیعرییەت" و "برایم ئەحمەد وگوتار"،چاپخانەی كارو.هیوادارین ناوەڕۆكەكەی لەئاستی بەرپرسیارێتیدا بێت.
                                                                                                                         
 نووسەر لەچەند دێڕێكدا:
- لەگەڕەكی چوارباخی شاری سلێمانی ولەخێزانێكی ئایینی وزانستخواز وكوردپەروەر لەدایك بووە.یەكێكە لەنەوەكانی شێخ موحەمەدی نۆدێ وشێخ حەسەنی گڵەزەردە وشێخ حوسەینی قازی كەیەكێك بووە لەقازییە پێشەنگەكانی سلێمانی سەرەتای دروستبوونی شاری سلێمانی.باوكی یەكێك بووە لەدامەزرێنەری پیشەی عەللافی لەسلێمانی.
- دەرچووی كۆلێژی ئەدەبیاتی زانكۆی بەغدایە،بەشی زمانی عەرەبی.
- بڕوانامەی دكتۆرای لەزانكۆی گلاسكۆ لەبەریتانیا بەدەست هێناوە ساڵی 1985.
- بواری پسپۆڕییەكەی بریتیە لەئەدەبی بەراووردكاری وڕەخنەی ئەدەبی هاوچەرخ.
- لەساڵی 2000 وە پلەی پڕۆفیسۆری بەدەست هێناوە.
- خاوەنی چەندین كتێب وتوێژینەوەی زانستی وئەكادیمی وووتاری ڕەخنەیی وفیكری وڕۆشنبیرییە.
- یەكێكە لەدامەزرێنەری خوێندنی باڵا لەزانكۆی سلێمانی.
-گفتۆگۆ وسەرپەرشتی چەندین نامەی ماستەر ودكتۆرای كردووە،یەكێك لەوانە سەرپەرشتیكردنی ماستەرنامەكەی سەرۆك ئەنجومەنی وەزیرانی پێشووی عێراق،نوری المالكی.
- لەساڵی 2010 خەڵاتی پڕۆفیسۆری یەكەمی لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان وباكوری عێراق لەلایەن وەزارەتی خوێندنی باڵا وتوێژینەوەی زانستی حكومەتی ناوەندی عێراق پێبەخشراوە.
- ئێستا مامۆستایە لەبەشی زمانی عەرەبی كۆلێژی زمان،زانكۆی سلێمانی.