20/2/2019 03:23 PM

خەمێكی دۆبێلای ئاسا بۆ زمانەكەمان

 

د. تریفە عومەر


لە یەكێك لەو شانۆگەریانەی بەرناردشۆ بە ناوی (بیگمالیۆن) نووسیوێتی، هونەریانە باس لە جوانی جوگرافیای زمانی دەكات، ئەو لە زاری یەكێك لە كاراكتەرەكانەوە، بانگەشەی سزای ئەو تاوانە دەكات كە هەمبەر بە زمان دەكرێت، لێرەوە دەڵێت: "ئەو بەندییەی زمانی ئینگلیزی كوشتبێت، شایەنی لە سێدارەدانە"،  بەرناردشۆ لە رێگەی ئەم دەقەوە بەهاو نرخ و بەكارهێنانی زمانی ئینگلیزی بۆ دونیا دەنەخشێنێت، ئەو پێیوایە هەر ئاخێوەرێك نەیزانی زمانەكەی گۆبكات ئەوا تاوانێكی گەورەی ئەنجامداوە، هەڵبەت ئەمەش هێندەی پەیبردن و بەیانكردنی حەقیقەتی زمانە، هێندە بەپیرۆزكردنی زمان نییە، بۆیە لای بەرناردشۆ لادان لەم حەقیقەتە تاوانەو لادەریش شایەنی سزادانە. ئەم مەزنە  لە هەمان شانۆگەریدا بە ناوی كارێكتەرێكی دیكەوە دەڵێت: "ژنێك بەم دەنگە قەبەوە زمان ناشرین بكات ئەبەد مافی ژیانیشی نییە"، ئیدی بەكورتی فەیلەسوفێك ئاوها لە زمانەكەی دەدوێت.
هەر ئەم نا بەڵكو دوبێڵای كە نووسەرێكی ناوداری فەرەنسییە، لەو دەمەدا كە فەرەنسییەكان بە شەرمەزارییەوە بە فەرەنسی دەئاخاوتن، ئەم دێت و سەرزەنشتكارانە لۆمەی ئەو شاعیرانە دەكات كە هۆنراوەكانیان بە زمانەكەی خۆیان نانەخشێنن، ئەو بە دەنگی بەرز دەڵێت: "ئەی شاعیرانی ئاییندە شیعرەكانتان بە زمانی گریك و لاتینی بێ مانا مەكەن، بۆچی ئێمە ئەوەندە بە خەڵكانی دیكە سەرسامبین، بۆچی پەنا بۆ زمانی نامۆ بەرین، وەك بڵێی شەرم لە زمانی خۆمان دەكەین؟!!  لە كاتێكدا رۆحی شاكارەكانمان لە نێو زمانەكەماندایە، مەگەر نازانن ئەوە زمانەكەمانە، كە دەمانهێنێتە بوونەوە".. دواتر سەدان نووسەرو رۆژنامەنووس و روناكبیرو شاعیرو هونەرمەند وەك دۆبێلای زمانی فەرەنسیان هەڵكشان بەرەو لوتكە.
با ئێمەش لێرەوە بڵێین سەیركەن خەڵك چلۆن كاری بۆ سەرخستنی زمانەكەی كردووەو ئێمەش چلۆن زامانەكەمان بیماردەكەین و چی بەسەر زمانەكەماندا دەهێنین؟! وەلێ دەبینین ساڵانە لەگەڵ یادی زمانی دایكدا ژمارەی قوربانییەكانی زمانی دایك پتر دەبێت، هەر ساڵەو بەشێكی رۆح و جەستەی زمانەكەمان لە گۆڕدەنرێت، چیدی لەبری یادكردنەوە دەبێت بگوترێت لەنێو ئەم فەزای زمانییەدا، چ شتێك نابینین جگەلە تارمایی زمان، جگەلە لەو پەشێوییەی دووچاری زمانی كوردی كراوەتەوە، ئێمە لەم یادكردنەوەیەدا یادی بەسێبەركردنی زمانێك دەكەینەوە، ئیدی بۆ وەبیرهێنانەوەی وەها زمانێك ئاهەنگگێڕانی بۆچییە؟؟، مەگەر نایبینین لە هەر كوێییەوەكەوە لێی بڕوانرێت برینی بێ هەتوانی جەستەی زمانەكەمان خوێنی لێدەتكێت؟!دەبا راستگۆیانە، دڵسۆزانە، لەبری ئەوە، لەم یادەدا دۆبێلای ئاسا كۆشش بۆ باڵاكردنی زمانەكەمان بكەین، وێڕای ئەوەش بپرسین بۆچی زمانی كوردی بەم ئاقارە گەیشتووە؟
بەر لە هەرشت نەبوونی مەعریفەی زمانی لە رەوشتی پەروەردەیماندا وایكردووە نە بتوانین وەكخۆی درك بە بەهاو نرخی زمانەكەمان بكەین، نە هەست بە بەرپرسیارێتیش هەمبەر بە زمانەكەمان بكەین، رۆژانە چ لە میدیاو چ لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان و چ لە دەزگا فەرمی و خوێندنگاكانەوە بە لێشاو سەروگوێلاكشكاوی زمانەكەمان دەبینین و دەبیستن، هێندەش ناكاراییانە ئەم زمانەیان كڵۆڵكردووە، كە لای نەخوێنەوارەكان بووەتە زمانێكی هەژارو دەرەقەتنەهاتووی زمانەكانی دونیا، لە كاتێكدا زمانی كوردی یەكێكە لەو زمانانەی كە هەم هەڵگری دونیابینیەیەكی قوڵ و هەم خاوەنی خەسڵەتی نەرمێتی و كشاوییە، گەر نا ئەدی چۆن سەدان پەڕتووكی وەرگێڕاوی زمانەكانی دونیا بۆ زمانی كوردی لە بابەتگەلێكی وەك زانست و فەلسەفە و وێژەدا، لەنێو كتێبخانەكانی كوردیدا دەبینرێت، هەڵبەت لێرەدا مەبەستم كۆی ئەو بەرهەمە وەرگێڕاوانەیە كە لەلایەن وەرگێڕی كارامەو بەتواناو شارەزاوە كتێبخانەی كوردیان زەنگینكردووە، نەك ئەو كتێبە وەرگێڕاوانەی بارن بەسەر پەڕتوكخانەی كوردییەوە . 
هێندەی شیاوی تێبینی بێت، كوردانی رۆژهەڵات پتر لە ئێمە خاوەن فەرهەنگێكی زەنگین و بەكاربەری كارامەی زمانی كوردین، ئەوان هێندە جوان زمانەكە گۆدەكەن و هێندە باڵا فەرهەنگ شەنوكەودەكەن، هێندەش بە شێوازێكی بڵند دەدوێن، كە بۆ هەر دەربڕێكیان وادەزانرێت هۆنەرڤانێك، شاعیرێك لەبەردەمتدا گفتوگۆتدەكات، بەڵام ئەم راستییە بۆ ئێمە تاكوتەرایانە رۆڵدەبینێت، ئێمە بەهۆی بایەخنەدانمان بە زمانی كوردیی چ وەك تاك و چ وەك دەزگا فەرمییەكان وەهایكردووە، خاوەن فەرهەنگێكی سنوردار بین، بەجۆرێك لە چێوەی بەكارهێنانی رۆژانەمانەدا دەرنەچێت، هەڵبەت ئەمەش بۆ هۆكارگەلێك دەگەڕێتەوە، كە لەم وتارەدا ئاماژەیەكی گشتی بۆ دەكەین. 
بەر لەهەر شت وەلانان و فەرامۆشكردنی زمانی كوردی لەلایەن هەردوو وەزارەتی پەروەردەو خوێندنی باڵاوە، بەو بڕیارە نەشیاوانەی  كە سەبارەت بەلاوەكیكردنی زمانی كوردی داویانە، هەر لەم مەودایەدا رێگەدان بە  كردنەوەی چەندین خوێندنگەی نمونەیی بە زمانە بێگانەكان و گرنگیدان بە زمانە بیانیەكان و چەسپاندنی هزری بێگانە لە مێشكی منداڵانی كورددا، جارێكی دیكە زمانی كوردیان بەرەو وێرانە بردووەتەوە، لێرەوە دەبێت بپرسین ئەگەر بەكارهێنانی هەڵەی زمانی ئاخێوەرێك لای بەرناردشۆ شایەنی سزادان بێت، دەبێت وەلانان و سەرگەردانكردنی زمان لای كۆی ئاخێوەرانی، شایستەی چی بێت؟! لەلایەكی دی هۆكاری ئەم نابەرپرسیارێتییە دەگەڕێتەوە بۆ نەبوونی مەعریفەی تاك بە خودی زمانی كوردی وەك زارو شێوەزارو زارۆچكەكان، هەروەها نەخوێندنەوەی پەرتوك و بابەتە زانستی و فەلسەفی و وێژەیی و مرۆڤایەتییەكان بە زمانی كوردی، گوێنەگرتن لە گۆرانییە كلاسیكییە كوردییەكان، لەگەڵ هەموو ئەمانەش ناهۆشیاری تاك هەمبەر بە زمانی كوردی، گرفتی تێگەیشتنی لە بەكۆدكردن و لێكدانەوەو تێگەیشتنی لە فەرهەنگی زمانی كوردی لێكەوتووەتەوە، بەجۆرێك قسەكەری زمانی كوردیی بە ئاستەم لە دروستی فەرهەنگی زمانەكەی خۆی تێدەگات و هەر بەو تێگەیشتنەشەوە مامەڵەی پێدەكات و بەكاریدەهێنێت، لەكاتێكدا پێویستە لە قۆناغی داینگەو بنەڕەتییەوەو لە رێگەی سیستمی پەروەردەوە ئەم كۆزانیاری و تێگەیشتنە بە تاكی كورد بدرێت و هزری بە فەرهەنگەكەی دەوڵەمەندبكرێت.
بۆیە دواجار ئەوەی گرنگە بۆ رزگاركردنی زمانی كوردی ئەنجامبدرێت، بایەخدانە بە زمانی كوردی لەنێو سیستمی پەروەردەدا تا لە ئاكاری گوتن و كردارو رەفتاری قسەكەردا رەنگبداتەوە، هەر ئەمەش وادەكات ئاخێوەری زمانی كوردی بەرپرسیارانە زمانەكەیان بەكاربهێنن و لە زمانەكەیان بدوێن و دۆبێلای ئاسا بیگەییەننە لوتكە.








زۆرترین خوێندراوە



created by Avesta Group and powered by Microsoft Azure

Copyright © 2015 khaktv all rights reserved