شێخ مەحمودی نەمر

دامەزرێنەری یەكەمین حكومەتی كوردستان‌و قارەمانی شەڕی دەربەندی بازیان، شێخ مەحمودی حەفید كوڕی شێخ سەعیدی كوڕی شێخ محەمەدە بچكۆلەی كوڕی حاجی كاك ئەحمەدی شێخە. ساڵی 1881 لەسلێمانی لەو بنەماڵە ئاینیە بەناوبانگە لەدایك بووە، كەدوای هەرەس هێنانی میرنشینی بابان دەسەڵاتی ئایینی‌و كۆمەڵایەتی و سیاسی كوردستانی كەوتە دەست. شێخ مەحمود بەمنداڵی خراوەتە بەرخوێندن‌و مامۆستایانی وەك (عەبدوڵا ئەفەندی‌و زێوەر) دەرسیان پێ‌ وتوە. 

هێشتا منداڵ بووە كە لەخزمەتی باوكیدا سەردانی ئەستەمبوڵی كردووەو لەوێ‌ سوڵتان عەبدولحەمیدی دووەم پێشوازی لێ‌ كردوون. ساڵی 1908 بەپیلانی تاقمی ئیتیحادو تەرەقی لەشاری موسڵ شێخ سەعیدی باوكی و شێخ ئەحمەدی برای شەهید كران‌و ئیتر ئەركی بەڕێوەبردنی كاروباری بنەماڵەكە ئەكەوێتە ئەستۆی شێخ مەحمود كە لەو كارەساتەدا زۆر بەزەحمەت رزگاری بوو بوو. شێخ مەحمودی حەفید وەك شەخسیەتێكی موسڵمان، 

ساڵی 1915 بەشدارییەكی كاریگەری كرد لەشەڕەكانی دەوڵەتی عوسمانیدا دژ بەئینگلیز لەناوچەكانی كوت‌و شوعەیبە‌و بەخۆی‌و چەند سەد سوارێكی كوردەوە بەرگرییەكی قارەمانانەیان نواند. ساڵی 1918 كاروباری شاری سلێمانی گرتەدەست‌و لەمانگی مایسی ساڵی 1919دا نەبەردێكی گەورەی لەدەربەندی بازیان دژی ئینگلیز تۆماركرد، لەو شەڕەدا شێخ بەبرینداری كەوتە دەست ئینگلیزو لەدادگایەكی كارتۆنیدا حوكمی لەسێدارەدانی درا، 

بەڵام لەژێر گوشاری رای گشتی داو لەترسی بەرپابوونی شۆڕشێكی  گەورەی كورد، ئەو حوكمە گۆڕا بەحوكمی (10) ساڵ زیندانی و شێخ مەحمودیان دوورخستەوە بۆ هیندستان. ماوەی سێ‌ ساڵی دوورخستنەوەی شێخ مەحمود بارودۆخی كوردستان‌و ناوچەكەی ئاڵۆز كرد، بۆیە ساڵی 1922 رێی پێ‌درا بگەڕێتەوە كوردستان‌و هەرهەمان ساڵ شێخی نەمر لەسلێمانی حكومەتی كوردستانی دامەزراندو هەموو تواناكانی خۆی تەرخانكرد بۆ پتەوكردنی ئەو حكومەتە، 

بەڵام سیاسەتی ئەو سەردەمەی گەورە هێزەكانی دنیا دژی ئامانجەكانی گەلی كورد بوون‌و ئینگلیز بەتەواوی پشتگیری لەدەوڵەتی تازە دامەزراوی عێراق ئەكردو لەشكركێشییان ئەكردە سەر كوردستان. شێخ مەحمودی حەفید ماوەی چەند ساڵێك شەڕی پارتیزانی درێژە پێداو دواجار لەئاكامی گەلەكۆمەكێی هێزە ناوچەییەكان‌و هێزە گەورەكانی جیهان، شێخ مەحمود ساڵی 1926 دەستی لەچالاكی  سیاسی‌و عەسكەری هەڵگرت‌و لەگوندی پیران دانیشت، 

بەڵام كەراپەڕینەكەی خەڵكی شاری سلێمانی لەرۆژی شەشی ئەیلولی ساڵی 1930 خەڵتانی خوێن كرا، شێخ مەحمود دەستی دایەوە چالاكی دژ بەهێزی ئینگلیزو هێزی حكومەتی ئەو سەردەمەی عێراق‌و چەند نەبەردێكی تۆمار كرد، لەوانە شەڕی (ئاوباریك‌و شەڕی كەناروێ‌و شەڕی سورداش)، بەڵام پارسەنگی هێزە عەسكەریو سیاسییەكانی ئەو سەردەمە لەبەرژەوەندی كورددا نەبوون، بۆیە شێخ مەحمود لەساڵی 1931دا كەوتە دەست دوژمنانی كوردو بەدەست بەسەری لەبەغداو ناوچەكانی

تری عێراقدا خرایە ژێر چاودێرییەوە. ساڵی 1941و لەكاتی هەراكەی رەشید عالی گەیلانیدا شێخ مەحمود گەڕایەوە كوردستان‌و لەگوندی داریكەلی نیشتەجێ‌ بوو، ئەم گەورە پیاوەی كورد جگە لەوەی كە جێ‌ پەنجەی بەسەر هەموو رووداوەكانی ئەو سەردەمەی كوردستان‌و عێراقەوە هەیە، شەخسیەتێكی كۆمەڵایەتی گەورەش بوو. خوێندەوارێكی بەسەلیقەو شاعیرێكی بەهرەداریش بوو. 

پێكهاتەو حكومەت‌و دەزگا ئیدارییەكانی تری شێخ مەحمود نیشانەی ئەوەن كە ئەم پیاوە هەڵكەوتووە بایەخی داوە بەخەڵكی رۆشنبیرو زۆربەی هەرە زۆری ئەفسەرو شاعیرو رۆشنبیرانی كورد پەیوەندییان بەشۆڕش‌و حكومەتەكەیەوە كردووە. لەخەباتی پارتیزانیشدا رۆڵی خوێندەوارو رۆشنبیری بەرز نرخاندووە، بۆیە چاپخانەكەی رۆژنامەی(بانگی كوردستان)ی لەئەشكەوتی جاسەنەدا جێگیر كرد. 

بەهەڵسەنگاندنی بارودۆخی ئەو سەردەمەی كوردستان‌و ناوچەكە ئەو راستییە ئاشكرا ئەبێت كەلەرووی ئیداری‌و عەسكەریو دیپلۆماسییەوە شێخ مەحمودی نەمر هیچی كەمتر نەبووە لەو پاشاو ئەمیرانەی كە لەدەورو پشتی كوردستاندا پشتگیرییان لێكراوە. ئەم شەخسیەتە ناودارەی كورد رۆژی 9ی تشرینی یەكەمی ساڵی 1956 لەبەغدا كۆچی دوایی كرد. 

رێورەسمی پێشوازی كردن لەتەرمەكەی‌و بەخاك سپاردنی ئەو تەرمە پیرۆزە بوونە پریشكی هەڵگیرسانەوەی راپەرین‌و خۆپیشاندان لەكوردستاندا. كۆچی دوایی شێخ مەحمودی حەفید زیانێكی گەورەی بەبزوتنەوە ئازادیخوازییەكەی خەڵكی كوردستان گەیاند، بۆیە زۆربەی شاعیران‌و نووسەرانی كورد شیعرو بەرهەمییان بۆ نووسیوە.

سەرچاوە:تێكستی خاك