پ.د.زاهیر لەتیف كەریم پ.د.نیان نەوشیروان فوئاد مەستی دەروازەیەكی تێوری: لێكۆڵینەوە لەسەر ووزەبەخش لە دەقی شیعریدا كارێكی دەگمەنە، بەو پێیەی ڕەخنەگران وەك پێویست بایەخیان بەم چەمكە نەداوە ئەویش بە هۆی پەیوەست بوون بە چەندین كارنامەو ڕێباز و بۆچوون و تێورییە نوێیەكانەوە ئەمە لە كاتێكدا شیعر ، وەك ژانرێكی ئەبستراك و جوڵەی پێویست بە تەوژمە دەربڕین و ڕۆشنبیر و بارە سایكۆلۆژی و سۆسیولۆژی و فیكری و ئایدۆلۆژییەكان ،توانای دەرخستنی ووزەبەخش و نابەخشەكانی هەیە. ئەدەب بە شێوەیەكی گشتی و شیعر بە تایبەتی خۆی لە پرۆسەیەكی داهێنان وئیستاتیكیدا دەبینێتەوە كە ئەم پرۆسەیە دەرئەنجامی ووزەكانە بە شێوە پۆزەتیف و نیگەتیڤەكەیەوە. واتە ئێمە ناتوانین دەست نیشانی داهێنان و ئیستاتیكای دەقێك بكەین گەر نەزانین سەرچاوەی ووزەكان لە چیەوە سەری هەڵداوەو چۆَنیش پەیدابوون، چونكە لە هەندێ دۆخدا ئێمە پێویستمان بە كردنەوەی مانا وەستاوەكان هەیە كە هێشتا كارنامە پۆزەتیڤییەكانی پێ نەبەخشراوە. واتە لەپێناو جوڵەی مانا وەستاوەكان بۆ مانا بزێو و هێز بەخشەكان، ئێمە پێویستمان بە كردنەوەی كۆدەكانە تا بتوانین سەرچاوەی ماناكان بدۆزینەوە . ئەمەش ئەوە ناگەیەنێ هەموو بابەتێك پێویستە پێ بنێتە قۆناغی مانایەكی هێز بەخش بەو پێیەی هەندێ بابەت هەر لە سەرەتای دروست بوونیەوە بە سەقەتی لە دایك دەبێت وەك درۆ و دوفاقی و دوو زمانی بێ پەیمانی... هتد . كە ئەمانە لە نێوان چوار چێوەی ووزە نابەخشەكان دەسوڕێتەوە و مەترسیش لەسەر تاك و كۆمەڵگا دروست دەكات! پێغەمبەری ئیسلام (د.خ) گەر دڵی ڕەق بوایە بەرامبەر بە نەیارانی ئەوا نامەكەی سەركەوتنی بە دەست نەدەهێنا هەر لەبەر ئەمەشە خودای گەورەپێی دەڵێت: (ولو كنت فڤا غلیڤ القلب لانفچوا من حولك ) ال عمران 159 .واتە گەر دڵ رەق بویتایە خەڵكی لە دەورت كۆ نەدەبوونەوە! خالد كوڕی وەلید، كە بە (سیف اللە المسلول) ناسراوە، پێش ئەوەی پابەندی خۆی بۆ ئیسلام ڕابگەیەنێت زۆر ئازاری موسڵمانەكانی دەدا، بەڵام كە پەیوەست بوونی ڕاگەیاند ئەوا پێغەمبەر نەهات تۆڵەی زەمەنی ڕابردووی لێ بسەنێتەوە بەوپێیەی دەیزانی خالد بۆ ئیسلام كەسێكی ووزە بەخشە. تەنانەت بیلالی حەبەشی كە ڕەش پێست بوو ، لەبەر پەیوەستبوون و دەنگی خۆشیەوە پێغەمبەر كردی بە بانگدەری ئیسلام كە ئەمە پلەو پایەیەكی گەورە بوو بۆ ئیسلام و پێغەمبەرو تەنانەت بۆ بیلالیش، بەو پێیەی ئیسلام جیاوازی لە ڕەنگ و ناوچەكان ناكات بەمەش بیلال نامەیەكی ووزە بەخش بوو بۆ ئیسلام. لێرەداپێویستمان بە پێوەری ووزە بەخشە تا جودای بكەینەوە لە پێوەرەكانی ووزە نابەخش! ووزە بەخشەكان پێویستیان بەم فاكتەرە سەرەكیانەی لای خوارەوەیە: یەكەم: عەقڵێكی پێگەیشتوو بەرهەمهێن، كە بزانێت و بتوانێت ژمارەكان وەك خۆی سەیر بكات و لە ڕووی هێزو ناهێزەوە جێگۆڕكێیان پێنەكات، بە پێچەوانەوە عەقڵ هەموو كەسێتی و خەسڵەتەكانی خۆی لە دەست دەدات و ڕوبەری ووزەبەخشەكان دەگۆڕێن بۆ ووزەنابەخشەكان بەمەش سەرجەم تاكەكان زەرەر مەندەبن. دوهەم: هەستێكی قوڵ كە توانای بە ڕۆچوونی ماناكانی هەبێت و شتەكان وەك كارێكی سادەو سروشتی سەیر نەكات. سێهەم: گەشبینی لە پێناو سەرخستنی پرۆسەو پرۆژەكانیان .بۆ نموونە، هەرەسەكان بە دەستكەوتێكی گەورە بزانن تا ئەو هەرەسانە هۆكارێك بن بۆ ئەزموون ودووبارەنەبونەوەیان ، بەتایبەتی، لە دوای زەمەنی هەرەس . بەمەش خواستەكان بۆ كارە پۆزەتیڤەكان دەچنە خانەی وەبەرهێنانەوە، بە پێچەوانەوە كارەكە لە هەرەسێكەەوە بۆ هەرەسێكی گەورەتر دەبات. چوارهەم: یەكسانی كۆمەڵایەتی كە زیاتر خۆی لە ژێرخانی مرۆڤایەتیدا دەبینێتەوە بەوەی كە جیاوازی نەمێنێت لە نێوان ڕەگەز و ڕەنگ و جێگە، بە پێچەوانەوە گەندەڵی بەرۆكی پرۆسەی ژیان دەگرێت و تاكەكان بەرەو بێ باكی و تووڕەبوون و ترس و كینەو بێ زاری دەبات .هەر ئەمەشە وایكردووە كە ووزەبەخش و نابەخش جیاوازیەكان دروست بكات لە نێوان كۆمەڵگایەكی مەدەنی كە نرخ وپایەیان بۆ شتە جوانەكان داناوە بە یاساو ڕێساكانەوە لەگەڵ كۆمەڵگایەكی نامەدەنی كە بە پێچەوانەوە كار دەكات.بە مانایەكی تر ، ووزەبەخش هەستكرنە بەرامبەر ئیستاتیكای كارنامەو یاساكان. بۆ نموونە لە كۆمەڵگای مەدەنیدا بایەخێكی زۆر دەدرێت بە سیستمی بەڕێوەبردنی حوكم لە ژێر چەتری ڕەوشت و شەریعەت و یاسا دانراوەكاندا كە ئەمە بەرژەوەندییەك دەبەخشێت بە تاكەكان بە جیاوازی چین و توێژەوە بەو پێیەی ئەم جۆرە مامەڵەیە چێژێك لە ئەزمونگەری و چالاكی مەعریفی و ڕۆشنبیری دەخوڵقێنێت و هۆكارێكیشە بۆ لەبارچوونی بێبەشكردن لە شتەكان. لە دەقە ئەدەبی وشیعرییەكاندا توانای دەرخستن و بەگەڕخستنی ئەم پرۆسەیە هەیە بەو پێیەی خاوەن دەقەكان كەسانێكن توانای بەرجەستەكردنی سروشتی تاك و كۆمەڵ و یاساو حوكمەكانی هەیە و لە هەمان كاتیشدا دەتوانێت جیاوازییەكان لە نێوان( س ) و(ص ) دا ئەنجام بدات بەوەی گروپی( س) بە دوای شت و بەها جوانەكاندا دەگەڕێت كە بەپێی ئەو فۆرم و فۆرمانەی بۆی دیاركراوە. بەڵام گروپی( ص) بە دوای تێكدانی شت و بەها جوانەكاندا دەگەرێت ئەویش بە پێی ئەو فۆرم و فۆرمانەی كە بۆی دیاركراوە یان بۆی دانراوە. دەقی شیعری هەر لە دێر زەمانەوە خۆی لە دوو هێزی سەرەكیدا دەبینێتەوە . یەكەمیان / هێزی فۆرم و شێوە .دووهەمیان / هێزی ناوەڕۆك كە هەردووكیان تەواكەری یەكن و كاركردن لەسەر هێزێك بێ هێزەكەی تر لاسەنگییەك دروست دەكات دواتر تونای خوڵقاندنی گوتاری نامێنێت كە ئەمە لەبەرژەوەندی ستراتیژیەتی دەقەكەدا نییە .اگلال فۆرمێكە لە فۆرمەكانی شیعری عەرەبی پێش ئیسلام، جێگەو پێگەی ئەم چەمك و زاراوەیە لە دەقەكەدا زۆر گرنگە بەو پێیەی لێرەوە ڕۆڵی كلیلی عەقڵ و هەستی خاوەن دەق دەست پێدەكات و دواتر توانای دۆزینەوەی یەكەكانی تری دەقەكەی هەیە وەك ئازار و خۆشەویستی . بەمەش ئەم زاراوەیە لە فۆرمێكی داخراوەوە دەگوێزرێتەوە بۆ گوتار بەو پێیەی بە مانای دامەزراندن و خوڵقاندن و گرێدانی چەقی بازنەو دەربڕینەكان دێت. لە شیعری كوردیشدا، موستەزاد ردمێكی دەروێشی و سۆفیانەیە كە پشت بە هەڵكشان و داكشان و بەرزبوونەوەو نزمبوونەوەو جوڵەو وەستان دەبەستێت. خاوەن دەقەكەی لە پێناو پاراستنی هەستی ناوەوەی و ڕاگرتنی باڵانسی هەڵچوونەكانی لە نێوان خودی خوی و ئەوی بەرامبەر چێژ لەم جۆرە فۆرمە دەبینێ كە سەرچاوەیەكی بە نرخی ووزەبەخشە بۆ شاعیر. كەواتە ئەم فۆرمە هەر ئەوە نییە كە شاعیر لادانێكی لە یاسای گشتی فۆرمی شیعر دروست كردووە و دواتر بۆتە قاڵبێك بۆ كارە هونەری و زمانی دەربڕین، بەڵكو هەر ئەم فۆرمە، خۆی بۆ خۆی، پێناسەی ناخی خودی بكەری شاعیرمان بۆ دەكات كە لە چركە ساتی هەڵچونەكەیدا كەسێكی بێ ئارام وغەمبارە. لە قاڵبەكانی تریشدا ئەم جۆرە پێناسەیە كاری پێدەكرێت بەڵام قاڵبی موستەزاد توانای دەرخستنی كەسیەتیەكی بەكێشەی زیاتر هەیە كە قاڵبەكانی تر ئەو هێز و توانایەیان بەو شێوەیە نییە، بەو پێیەی ئەم قاڵبە ووزە بەخشێكی ئەكتیڤە لە سنوورو چوار چێوەی خودێكی بێ ئاگا ( الژات اللاواعیە) .لە هەردوو نموونەكەی سەرەوەماندا، كارەكە خۆی لە پرۆسەی وێناكردن و ئاسەواردا دەبینێتەوە َكە پێویستە هەردووكیان بە چڕی لەیەكتر نزیك ببنەوە تا بتوانن بەرنامەكانیان بە ئاگابوون و پێش بەئاگابوون جێبەجێ بكەن كە لێرەوە دەتوانرێت تاكەكان بۆ خۆیان ڕابكێشن و جوانیەكیش بە قاڵب و فۆرم و ناوەڕۆكی دەقەكانیان ببەخشن. ئەو كەرەستە ڕەخنەییەی كەبەم دەستنیشانكردنە هەڵدەسێت بریتییە لە سایكۆ-سوسیولۆژیا كە بەرنامەكەی بریتییە لەدەرخستنی نهێنیەكان و هەڵسەنگاندنی پرۆسەی گواستنەوە لە چەقێكی سروشتی بۆ چەقێكی ووزە بەخش لە جۆری پۆزەتیڤ. گەر شیعر بابەتێكی ووزەبەخش بێت بۆ خودی بكەری شاعیر، ئەوا لە هەمان كاتیشدا ووزە بەخشە بۆ وەرگرو خودەكانی تر وەك ئەوەی چەند حەزرەتی نالی چێژی لە خۆشەویستیەكەی حەبیبە بینیوە، ئێمەش ،بە حەبیبەشەوە ،هەمان چێژمان لەو خۆشەویستیە بینیوە و تا ئەمڕۆش بە پەرۆشەوە بە دوای سیاقە مێژوییەكانی ئەم خۆشەویستیەدا دەگەڕێین و بەڵكو لێی تیر نابین چونكە كاری ووزەبەخشەكەی لە بونیادێكی تاكەوە گوێزراوەتەوە بۆ بونیادێكی گشتی و خەسڵەتەكانی خۆشەویستی دابەش بوون بە بەسەر سەرجەم تاكەكاندا بە بێ جیاوازی زەمەن وەك ئەوەی ئێمە لە زەمەنی نالیدا بژین و نالیش لە زەمەنی ئێمەدا. هەر لێرەوە خاوەن دەق پێویستی بە تایبەتمەندیەكانی ووزەبەخشە كە بە فۆرم و ناوەڕۆكەوە جوانییەك دەبەخشێت بەدەق كەپەیوەندی ڕاستەوخۆی بە وەرگرو تەماشاكەرەوە هەیە. بە مانایەكی تر،ووزە بەخشەكە تەنها پەیوەست نییە بە خودی بكەری شاعیر بەڵكو پەلیكێشاوە بۆ وەرگرەكان بەمەش تاكگەرایی لە دەقەكەدا دەردەپەڕێت و جێگەی نابێتەوە وەك ئەوەی خودی بكەر بەرهەمهێنەری بابەت و خودەكانی تر بێت، یان خودی بكەر لە هەوڵی پڕكردنەوەی چێژەكاندایە بۆ وەرگر. بۆ نموونە، پێغەمبەران دەیانتوانی بە ئاسوودەیی بژین و دووربن لە هەموو ململانێ و ناڕەحەتی و ناخۆشیەك، بەڵام ئازارەكانیان هەڵبژارد و تا لە ئەنجامدا تاكەكان ئاسودە بن هەر بۆیە مەسیح لە كاتی خاچكردنەكەیدا دەیوت: بە مردنم، جیهان سەردەكەوێت. لێرەدا مردن دەبێتە كارێكی ووزەبەخش بۆ سەركەوتن. بە پێچەوانەوە مەسیح و پێغەمبەری ئیسلامیش وەك تاكێكی سروشتیان لێ دەهات و پرۆسەكەش لە دایك نەدەبوو وە سەركەوتنیش بەدەست نەدەهات. ڕاستە قسەكەی مەسیح دەربڕینێكی كورتە بەڵام وەك ڕۆلان پارت دەڵێت: چێژەكان لە دەربڕینە كورتەكانەوە سەرچاوە دەگرێت بەو پێیەی تاكەكان دواتر درێژە بە دەربڕینە كورتەكان دەدەن، سەركەوتنەكانیش بە هەماهەنگی لە دایك دەبن. خاوەن دەقەكانیش بە جیاوازی ڕێبازە فەلسەفی و ئەدەبییەكان، تەنها بۆ خۆیان ناژین، هەمیشە لە هەوڵًی ئەوەدان كە ئەو چێژەی خۆی دەیەوێت بیچێژێت پێویستە ئەوانی تریش بیچێژن. هەر لەبەر ئەمەشە لەسەردەمی ڕەوشتە بەرزەكاندا پیاوانی ئاینی و نوێژكەران لە پێش نوێژ و پاش نوێش دایەلۆگیان لەگەڵ خوداو پێغەمبەران و پیاو چاكاندا دەكرد و دەچوونە نێو جیهانێكی قوڵی بیركردنەوە،چونكە ئەم بیركردنەوەیە لەلایەكەوە بەشێكە لە ڕەوشتی كارنامەی ئاینی بە دیوە قوڵكەی ، لەلایەكی تریشەوە ووزەبەخشیشە بۆ كاری گوتاری ئاینی و پتەوكردنی . بە پێچەوانەوە كارەكە دەبێتە مۆدێلێكی بێ بەرنامەو خاوەنەكانیان لە دوور و نزیكەوە ئاگاداری ناوەڕۆكی نامە پیرۆزەكە نابن كە ئەمە بەرەو ووزەنابەخشمان دەبات و كاریگەر دەبێت بەسەر وەستانی بیركردنەوەكان كە ئایندەكەی بە هەرەس دەشكێتەوە. لێرەدا ووزەبەخشی ئاین خۆی لەبیركردنەوە قوڵ و جدیەكاندا دەبینێتەوە نەك ڕوكەشەكەی. ڕۆمانسییەكان لە كاتێكدا جەخت لەسەر سروشت دەكەن، ئەوا جوانی ئەو سروشتەو هاوسەنگییە بابەتییەكان دەبنە ووزەبەخش و سەرچاوەیەكی گرنگی ئیلهامی نوسینەكانیان، بە پێچەوانەوە وێنەی شار ،كەپرە لە گەندەڵی و شتە ناشرینەكان ، ووزەبەخش نین بۆ ئەم شاعیرانە. ئەم شاعیرانە لە پێناو ڕاگرتنی هەڵچوونە دەرونییەكانیان لە شار هەڵدێن و بەرەو سروشت دەڕۆن بەو پێیەی سروشت سەرچاوەلێگرتنێكی ووزە بەخشەبۆ خۆیان وجەماوەرەكانیان . پراكتیك: لەشیعری: " چەند هۆنراوەیەك بۆ دایكم "–بەشی یەكەم- : ئەگەر ئێجگار بیرم دەكەی ، دانەی یاقووتی فرمێسكی چاوەكانتم بۆ بنێرە تا بیكەمە گوێ وگەردن و پەنجەی شمشاڵیی هۆنراوە ، ئەگەر ئێجگار بیرم دەكەی ، تەڵێ ... تەڵێ ، تەنیا تەڵێ لە نێرگزی مێرگەكانم بۆ بنێرە ، رقی گەورەی شاخنشینە ئازاكانم بۆ بنێرە ، قووزەی گەلەسەگی برسیی هەردەكانم بۆ بنێرە ! ئەگەر ئێجگار بیرم دەكەی ، ناو و وێنەی تازە شێتی شەقامەكانی سلێمانی و تازەترین قسەی نەستەقی دەم قۆشمەكانم بۆ بنێرە ! ئەو لایلایە شیرینەی تۆ – شا شیعری هەموو دنیایە ، بۆ چی دایە بۆت نەناردم ، ئەگەر ئێجگار بیرم دەكەی ؟ بە چفرەش بێ لەیەك دەگەین ، هۆ دایە گیان ! ئەگەر ئێجگار بیرم دەكەی ، داستانی كەژ ، قوللەی تاریكی قەڵاكان ، دوا هەواڵی سوارەكانی رۆژهەڵات و تازە گۆرانی سەرزاری هەژارانم بۆ بنێرە چەند ووزەبەخشێك دەبینرێت كە گرنگەكەیان ، بەڵكو هەرە پێشەنگەكەیان ،بریتیە لە دایك كە سەرچاوەلێگرتنێكە بۆ ئەوانی تر.سەرەتا بە ئاشكرا هەست بەوە دەكرێت كە خودی بكەری شاعیر لە چوار چێوەی غوربەتێكدا گوزەر دەكات كە بۆشاییەكی گەورەی دروست كردووە لە نێوان خۆی و ئەوانی تر بە دایك و خاك و شار و شیعر و وێنەكان . ئەم غوربەتە ،گەرچی وەك دایك پێشەنگ نییە ،بەڵام كلیلی كردنەوەی دەقەكەیە. لەم نێوەندەدا خەیاڵاتی شاعیر بۆ دایك ،كە ڕێژەیەكی لە ڕادەبەدەری خۆشەویستی دروست كردووە ، ووزەبەخشێكی پۆزەتیڤە بۆ ویژدان و هەڵچوونی كە لە رَێگەی ئەم خەیاڵات و پەیوەست بوونەی بە دایك چەند ووزەیەكی تر لە دایك دەبن وەك ئەو فینۆمینیایانەی كە دەورەی دایكیان داوە بە یادەوەری وخۆشەویستی وپەیوەندی ولایلایە وشتی تریش. ڕاستە شاعیر لە زەمەنی دامەزراندنی دەق (1979) هێشتا گەنجێكی عەجوولی سەرگەرمە ومافی خۆیەتی كار لە پرۆسەی سۆزداری و خۆشەویستیدا بكات بەڵام خۆشەویستی دایكی لە سەر و هەمویانەوەیە تەنانەت بەكارهێنانی فرێزی (ئەگەر ئێجگار) كە بەڕێژەی پێنج جار و بەشێوازێكی هەڵچونی و تا رادەیەك توڕەیی دووبارە بۆتەوە، دەچێتە خانەی ڕێژە لە ڕادەبەدەرترین خۆشەویستی كە دۆخەكە لە توڕەییەوە بەرەو پەیوەندییە سۆفییەكانمان دەبات وەك ئەوەی خودی بكەری شاعیر بیەوێت لە هێزی دایكیدا بتوێتەوە. بە مانایەكی تر ئەم دووبارە بوونەوەیە لە ووشەی"ئێجگار " ، كە بڕبڕەی پشتی دەقەكەیە ،ووزەبەخشە بۆ كاری پەیوەندی لە نێوان شاعیر و دایك وە ئەوەی جۆری پەیوەندییەكە چڕتر دەكاتەوە ناردنی ئەو شتانەیە كە لە دایك داواكراوە كە ئەم شتانە ڕۆڵی پردێك دەبینێت لە نیوانیاندا. واتە هۆكاری ئەم بەیەكگەیشتنە خۆی لە چەند ووزەیەكدا دەبینێتەوە وەك فرمێسكەكانی دایك كە شاعیر هەر دڵۆپێكی وەك یاقوتێك دەشوبهێنێت. یان ناردنی تەڵێ –تەنها تەڵێ- لە نێرگزی مێرگەكانی كوردستان یان ناردنی نامەو هەناسەی كەڵە ئازاكانی شاخە یاخیبووەكان . تەنانەت شێتەكانی سلێمانی بەلای شاعیرەوە بێ بەها نین و هارمۆنیای جوانیەكانی شارن وەك ئەوەی بڵێت شار بێ ئەمانەجوانییەكانی خۆی لەدەست دەدات.واتە شاعیر بەمەستی گاڵتەجاری ئاماژەی بە شێتەكان نەكردووە بەڵكو لە ناخدا دەزانێت ئەم شێتانە هەڵقوڵاوی دەرئەنجامی بیركردنەوەكانن یان دەرئەنجامی ئازار و ڕق و كینەو كاردانەوەكانن. هەر لەبەر ئەمەشە دەیەوێت بزانێت دوا قوربانی لەمانە كێیە! كەواتە شێتەكانیش بۆ ئەم شارەو شاعیر ووزەبەخش وكارێزمان بەو پێیەی شێتی ئەم شارە لە هەموو شتێكدا جیاوازە لە شێتی شوێنەكانی تر. هەروەها قسەی نەستەقی پیاوانی شار بۆ شاعیر قەرینەی شیعریەتی شاعیرە ،كە دیسانەوە ئەم شارە بە قسەی نەستەقی قۆشمە چیەكانەوە بۆتە شارێكی ڕۆشنبیری و ڕوناكبیری جیاواز. واتە گەر بە پێی پرۆسەی گوتار كار بكەین، كە خۆی لە چەند یەكەیەكی گرێدراودا دەبینێتەوە كە لە یەككاتدا هەموویان كار و كارنامەی خۆیان هەیە ولەكۆتایدا یەكدەگرنەوە بەمەبەستی یەك خاڵً و یەك ئەنجام، ئەوا شاری سلێمانی پێكهاتەیەكی فرە وێنەیەو هەر وێنەیەك خۆی بۆ خۆی كاریگەری تەواوی لەسەر تاكەكان دروست كردووەو هەمووشیان پیرۆزی خۆیان هەیە. لێرەدا گومان لەوەدا نییە كە شاعیر بەو شێوەیە بیردەكاتەوە كە هەموو شتەكانی ئەم شارە پێوستە ڕێزیان لێ بگیرێت و فەرامۆش نەكرێت .ڕەنگە ئەم بۆچوونە وای لە ویًَنەگر قادر، لە (شەقامی پیرەمێد) ،كردبێًت كە بە شانازیەوە وێًنەی شێًتەكان لە ستودیوكەیدا هەڵواسێت چونكە دەزانێت بەشێك لەمانە كەسانێك بوون لە بیركردنەوەو تێكۆشان و هەڵوێست پێش ئەوەی بچنە خانەی شێت بوون! شاعیر و وێنەگر كە تەواوكەری یەكترن ئاگاداری سروشتی مێژویی ئەم شێتانەن كە هەڵقهوڵای چی بوون! دواتر لایلایەی دایك ووزەبەخشێكی ترە كە بەلای شاعیرەوە شای وێنەكانە. لێرەدا دەقئاوێزانێكی تر بەدی دەكەین ئەویش لەگەڵ دەروێش عەبدوڵاكەی گۆران لە كاتێكدا دەروێش گەلێك زیاتر لە بتهۆفن بە ڕۆحی گۆران نزیكترو جوانتر و خۆشەویستر بووە : لە بتهۆڤن گەلێ زیاتر بە رۆحم ئاشنای ، وەڵا ئەم دوو دەقئاوێزانەش بوونەتە ووزەبەخش بۆ شاعیر و دەقەكان. بە ئاراستەیەكی تر، كەڵەكە بوونی كلتوور و شیعری كوردی كە لە بیرەوەریەكانی شاعیردا پارێزراوە وقەتیسماوە ،لە كاتە بیئاگایەكانیدا فرسەت دەهێنێ و دێنە نێو دەقەكانی شاعیر و بەشداری لە پرۆسەكەیدا دەكەن . هەموو ئەمانە هێزێكن و ووزەبەخشن .دواتر لە ناكاوێكدا شاعیر دەستەواژەیەكی ترسناك بەكار دەهیًنیًت كە ئاماژەیە بۆ پچڕانی پەیوەندی لە كاتێًكدا دەڵێت " بۆچی بۆت نەناردم ". لێرەدا هۆكارەكان زۆرن بۆ نەناردنی داواكارییەكانی خودی بكەری شاعیر لەلایەن دایكیەوە، لە سەروی هەمووشیانەوە زەوتكردنی ئازادییەكانە كە تاكی كورد لەسەردەمی دامەزراندنی ئەم دەقەدا تەواو لە ژێر گوشاری هێزی دەسەڵاتدا بوو تەنانەت نامەكانیشی لێ قەدەغە كرابوو، بەڵام شاعیر كۆڵنادات و لە داواكارییەكانی خۆی وازناهێنێ. بۆیە جارێكی تر داوا دەكات و دەڵێت" بۆم بنێرە".لە كۆتای شیعرەكەشدا ئاماژەی بەچەند وێنەیەكی تر داوە كە هەموویان لەیەككاتدا ووزەبەخشن وەك ناردنی هەواڵی داستانی قارەمانەكان و هەواڵی پێشمەرگەكانی ڕۆژهەڵات و دواتر گۆرانی هەژارەكان كە لە پێناو برسێتیدا وتراوەو دەوترێت .لە هەموو ئەمانەدا گەشبینە لەوەی چەقی ووزەبەخشەكە خۆی لە پەیوەندیدا دەبێتەوە كە پێشتر بەهۆی دابڕانەكانەوە جۆرە بەنامۆبونێكی جێگەیی دروست كردووە. لە شیعری ((دڵەڕاوكە )) دا دەڵێت: لە ئاسانەی منداڵیمدا ، گوڵ لە درك ، بزە لە فرمێسك زۆرترن لە باهۆز و ناو گێژەنی لاویەتیمدا تاوێ ئەمیان ، تاوێ ئەویان .... رووی هەنگاو بەرەو هەڵدێرە ، ئەی كچە چاو ترێی رەشەكەم ! ئەی چرۆ دوو بەهارییەكەم ! كێ دەزانێ تۆ تاكو كەی لە پایزە دەشتی تەمەنما لە ناو رۆشنایی دیدەما بە بێباكی بۆ خۆت یاری و سەما دەكەی ؟ ئەم شیعرە بەسەر سێ قۆناغی زەمەنی جیاوازدا دابەش دەبێت( منداڵی + مێرد منداڵی + كامڵبوونی). جیاوازی زەمەن لەلایەكەوە ووزەبەخشە وەك كارێكی ئەزموونی و ئامۆژگاری بۆ نەوەی نوێ تا سوود لە ئەزمونی خودی بكەری شاعیر ببینن یان دوور كەونەوە لەو هەڵانەی كە خودی بكەر لە زەمەنی مێردمنداڵیدا تێیكەوتووە. لەلایەكی تریشەوە خراپی دۆخە كۆمەڵایەتی و سیاسی و فیكرییەكە لە جێگەی رەسەنی شاعیر، كە دڵەڕاوكێیەكی خوڵقاندووە، ووزەبەخشە بۆ وروژاندنی ناخی شاعیر تا بتوانێت وەك وەرگێڕێك زەمەنەكانمان بۆ وەرگێڕێتە سەر زمانی نوێ. واتە خراپی دۆخەكان كە دڵەڕاوكێی بەرهەمهێناوە دەبێتە تیشك و چەقێك بۆ ناوەڕۆكێك كە پەیوەستە بە هەموان نەك تەنها خودی بكەری شاعیر و بەرامبەرەكەی. زیاتر لەمەش ڕێژەی خۆشەویستی خودی بكەر بۆ ئەوی بەرامبەر كارێكی ووزەبەخشە بۆ هەمووان كە جۆری پەیوەندییەكانیان هاوشێوەی خودی بكەرە تا لە ئێستاو ئایندەدا ،پشت بەست بە ئەزموومەكان ،هاوشێوەیەك لە دراوسێیەتی دروست بكەن. لەهەمان كاتدا دڵەڕاوكێكە ووزەبەخشە بەوەی كە توانای دەست نیشانكردنی هێزی جوانییەكانی هەیە لە زەمەنە جیاوازەكاندا وەك ئەوەی زەمەنی ڕابردوو(منداڵی) خۆی زیاتر لە جوانیەكاندا دەبینێتەوە . گوڵ لە دڕك و بزە لە گریان زۆرتر وجوانتر بوون. لە دۆخ و زەمەنی ناوەڕاستیشدا (مێردمنداڵی) جوانی و ناجوانییەكان یەكسانن كە ئەمە ئاماژەیەكی ترسناكە بۆ دوا زەمەن ئەویش بەوەی ووزەنابەخشەكان لە جوڵەدایەو ووزە بەخشەكانیش لە جێگەی خۆیان وەستاون یان پاشەكشەیان كردووە لەبەردەم هەڕەشەی ووزەنابەخش كەدەرئەنجامی ئەم ووزەنابەخشە بریتییە لە ناجێگری دۆخەكان. هەرلەبەر ئەمەشە، شاعیر گومانی هەیە لەوەی نەوەی نوێ بە نموونەی كچ و چرۆ دوو بەهارەكەی بە خۆشی بژین هەر وەك دەڵێت " كێ دەزانێ تۆ تاكو كەی ..... ئەمە دەستەواژەیەكی بەكێشەیە بۆ ئێستاو ئایندە. بە مانایەكی روونتر ، زەمەنی یەكەم بریتییە لە ووزەبەخشی پۆزەتیڤ و زەمەنی دووەم ووزەبەخشی نیواو نیو كە تای تەرازووەكە بەرەو هەڵدێرمان دەبات. زەمەنی ئێستاو ئایندەش كێشی دڵەڕاوكێكان زیاتر دەكات بەوەی جوانییەكان ڕەنگە بەرەو هەرەسێكی گشتگیری بەرێت، كە هەمووان تیایدا زەرەرمەند دەبن .لەگەڵ ئەمەشدا گەرچی دڵەرَاوكێ چەمكێكی ووزەنابەخش و نیگەتیڤە، بەڵكو نەخۆشییەكە لە نەخۆشیە دەرونییەكان كە سەرچاوەی ئەم نەخۆشییە لێرەدا جێگەی باسكردنی نابێتەوە بەڵام لە هەمان كاتدا ووزەبەخشە بەوەی كە توانای پڕكردنەوەی بۆشاییە ڕۆشنبیری و مەعریفیەكانی هەیە یان بەكاری ڕاستكردنەوەی هەڵەكان هەڵدەسێت . بەمەش شاعیر چێژ لەم دڵە ڕاوكییە دەبینێت بەڵكو سودێًكی زۆری لێ دەبینێت نەك تەنها بۆ خۆی بەڵكو بۆ خوودەكانی تریش بەو پێیەی گوتاری دەقەكە گوتارێكی خودی و تاكی نییە بەڵكو سەرجەم ڕاناوەكان لە خۆ دەگرێت. واتە شاعیر خۆی و بازنەكەی دەكاتە نموونەو تاقیگە بەو پێەی توانای خوڵقاندنی گوتاری هەیەو گوتار دروست كردنیش پێویستی بە ئەزموون و بڕینی قۆناغە مەعریفی و سیاسیەكان هەیە كە ئەمانە هەموو ووزەبەخشن بۆ پرۆسەیەكی ڕۆشنبیری و كۆمەڵایەتی. لەلایەكی تریشەوە خودی بكەری شاعیر خاوەن ویژدان و هەست ناسك وشتە جوانەكانە، دەیەوێت هەموو منداڵ و تاكێك وەك خۆی و منداڵی خۆی ئاسوودە بن. بەمەش دڵەڕاوكێكە ڕۆڵی گۆڕانكاری لە ئاراستەی بیركردنەوەو جوڵەكان دەبینێت گەرچی خودی بكەری شاعیر تەواو گەشبین نییە لەدەرئەنجامەكەی. هەر لەبەر ئەمەشە ناونیشانی شیعرەكە بە دڵەڕاوكێ تۆمار دەكات و ناوەڕۆكی دەقەكەش بە نیشانەی پرسیار كۆتای پێ دێنێت.بە ئاراستەیەكی تر دڵەڕاوكێی دەقەكە دەرئەنجامی جوڵەی زەمەنە كە ئەم جوڵەیە گەرچی لە نێوانیاندا ململانێ هەیە، بەڵام لەلایەكەوە ووزەبەخشە بۆ كاری ئەزموون و ئەزمونگەری، لەلایەكی تریشەوە ڕاگرتنی باڵانسە لە نێوان دوالیزمەی خۆشی و ناخۆشی كە خودی بكەری شاعیر و هاوشێوەكانی بە درێژای ئەو قۆناغە زەمەنیانە خۆیان لەو دوالیزمەدا دەبیننەوە . ئەم ململانیەش لە پێناو بەدەستهێنانی گەشبینییەكاندایە كە ئەمەش خۆی بۆ خۆی ووزەبەخشە بەمەبەستی زاڵبوون بەسەر دڵەڕاوكێكاندا. لە شیعرێكی تریدا بە نێوی تەنیایی- بەشی یەكەمی – دەڵێت: دڵم چۆڵە چون شەقامی نیوە شەوان نم ... نم ، تاو ... تاو تێیدا دادەكاتە باران باران ، بارانی تەنیایی ... تیا هەڵدەكا كزەی پایزی جیایی و درەختی یاد دەورووژێنێ هۆن ... هۆن ... خور خور گەڵای فرمێسك دەوەرێنێ لەمەشیاندا چێژێكی قوڵی دەروونی لەتەنیایی دەبینێت كە ئەمە خەسڵەتێكە لە خەسڵەتەكانی شاعیرە ڕۆمانسیەكان لە كاتێكدا تەنیایی هەڵدەبژێرن وەك بابەتێكی دەروونی كپكراو. لە هەمان كاتدا بەكار هاتووە وەك باڵانسێك بۆ ڕاگرتنی وێنە دەرەكییەكان لەگەڵ ناخی ناوەوەی خودی بكەر. بەمەش تەنیایی لەگەڵ هەموو ئێش و ئازارەكانیدا لەلایەكەوە دەبێتە كەرەستەیەكی بەنرخی شیعریەت و هەستی شاعیر دەوروژێنێت، لەلایەكی تریشەوە هێزێكی قوڵی دەربڕینە داخراوەكانە.واتە تەنیاییەكەی شاعیر لە دەقەكەدا ووزەبەخشە بۆ دەستنیشانكردنی جیاوازییەكان لە نێوان دۆخە سروشتییەكان و ناسروشتییەكان.دۆخە ناسروشتییەكان هەمیشە هۆكارن بۆ خوڵقاندنی خەسڵەتی تەنیایی وەك ئەوەی خاوەن دەق ، بە هۆی گوشارە سیاسی و فیكری و كۆمەڵایەتییەكانەوە، ڕوو لە دەرەوەی بازنەی جوگرافی خۆی دەكات و دواتر تەنیایی دەكاتە مەملەكەتی خەیاڵات و بیركردنەوەو ژیان. بەمەش تەنیاییەكەی ئەنوەر جاف دەرئەنجامی بیركردنەوە قوڵەكانە كە لۆجیكێكی فیكری و سیاسی و دەروونی لە پشتەوەیە. بە ئاراستەەكی تر ،دڵەراوكێكەی دەرئەنجامی دابڕانە. هەر ئەم دابڕان و تەنیاییە كارێكی ووزەبەخشە بۆ گێرانەوەی بیرەوەرییەكان وەك كارێكی فلاش باكی كە شاعیر لە ڕێگەی ئەم تەنیاییەوە دەتوانێت ناخ و هەستی خۆی بۆ وەرگر و خوێنەر دەربخات.ئەو كەرەستانەی كە یارمەتی كەرەستەی ناخی شاعیر دەدات فرمێسك و گریانە. گریان لە نێوان ڕەگەزی پیاوان و ژناندا بە ڕێژەو شێوازی جیاواز هاتووە بەو پێیەی ژنان توانای گریانیان لە پیاوان زیاترە. توێژینەوە نوێكان ئەوەیان سەلماندووە كە پیاوان بە هۆی هارمۆنی تستوستیرون كە ڕێگرە لە هەڵچونە گریاوییەكان كە لە ژناندا ڕێژەكەی كەمترە، دوردەكەونەوە لە گریان بە تایبەتی لە نێوەندە گشتییەكاندا. ژنانیش بە هۆی هارمۆنی بروڵاكتبن كە هارمۆنێكی ووزەبەخشە بۆ گریان وهەچ كاتێك كەوتە ژێر گوشارێكی دەروونی یان كۆمەڵایەتی ئەوا بەرەو گریانانی دەبات بە بێ گوێدانە فینومینیای جێگەو كەسەكانی.لەم نێوەندەدا شاعیر تەنیایی هەڵدەبژێرێت تا وەك پێویست و وەك ئەوەی خۆی دەیەوێت بگرێ بۆ ئەو دۆخەی كە تیایدا دەژی.لە هەمان كاتدا دەستەواژەی چۆڵی و نیوە شەو بەكارهاتووە وەك ووزەبەخشێك بۆ بیرەوەرییەكانی زەمەنی وەختی یاد. دواتر لە تەنیایەكەدا فرسەت دەهێنێ وسەرەتا نم نم وەك باران دێتە خوارێ،دواتر ئەم ڕێژەیە دەبێتە ووزەبەخشێك بۆ ئاستێكی گەورەتر و بە هێز تر ئەویش خوڕە خوڕی گریانە كە ئەمیش ووزەبەخشە بۆ بارسوكی غەم وئازارەكان و هەڵوەرینیان.لە دەروازەیەكی ترەوە، هەستكردن بە تەنیایی لە ئێًستادا، هەوڵێكە بۆ گەڕانەوەی خودی بكەری شاعیر بۆ نێو زەمەنی ڕابردوو- زەمەنی درەختی یاد- چونكە شاعیر گەرچی چێژ لە تەنیاییەكەی دەبینێ وەك كارێكی ووزەبەخشی بەڵام لە هەمان كاتیشدا جوانییەكان لە زەمەنی ڕابردوودا دەبینێ بەمەش جوانییەكانی زەمەنی ڕابردوو دەبێتە ووزەبەخش بۆ دەرخستنی ئێش و ئازارەكانی تەنیایی. لە شیعری " نائومێدی "دا دەڵێت: نا ئومێدی درەختێكە ، پەل وپۆی شەختە و چلوورەن ، قەد و لقی سەهۆڵینن ، لەوەتەی هەم ، زریانی بێ ئامانی خەم ، بەرەو ژێری لوولم دەدا مێلۆی تاسە و خۆزگەكانمی لێ هەڵدەخا .. نا ئومێدی تەمێكە خەست ، لەوەتەی هەم ، دەشتی چاومی داگرتووە ، ئاڵاوەتە لووتكەی سەرم ، بەڵام هەرگیز نەیتوانیوە ، دەست بنێتە بینی دڵم . لەم دەقەشدا ،بە ئاشكرا دەردەكەوێت ،شاعیر هەر لە سەرەتای ژیانیەوە كەوتۆتە ژێر زریانی خەم و پەژارە كە بە شێوەیەك لە شێوەكان ئەم دۆخە ،خۆی بۆ خۆی ، ووزەبەخشە بۆ تەقینەوەی ناخی شاعیر وە هەر ئەم دۆخەیە كە نا ئومێدییەكانی كردووە بە بەشێكی هەرە گەورەی ژیانی بەو پێیەی دۆخەكان پەلی كێشاوە وەك درەخت بۆ سەرجەم زەمەنەكان و حاڵەتێكی نەك تەنها جێگری دروست كردووە بەڵكو لە خراپەوە بەرەو خراپتریشی بردووە كە ئەم بەرهەمە لە رێگەی سیاقەكانی دەرەوەی دەق دەسەلمێنرێت بە تایبەتی ئەوانەی بەدوای بایۆگرافیای شاعیردا دەگەرێن. نا ئومێدی گەرچی پرۆسەیەكی ڕەشبینە بەڵام بزوێنەر و ووزەبەخشیشە بۆ بەردەوامی شاعیر لە نێو زەمەنەكاندا بەڵكو یارمەتدەرێكی باشیشە بۆ ئەو چركە ساتانەی كە دڵی شاعیر بە شێوە تەواوەكەی تێك نەشكێنێت. واتە، شاعیر هەر لە سەرەتاوە بەدەستەواژەی نا ئومێدی دەست پێدەكات تا دوا دێر .لەم دوا دێڕەدا دەقئاوێزانێكی شیعری تێدا بەدیدەكرێت بە نموونەی شیعری " ئافرەت و جوانی " مامۆستا گۆران لە كاتێكدا و لە سەرەتای شیعرەكەوە بە جوانی سروشت دەست پێدەكات دواتر پێدەنێتە بازنەیەكی تری جیاواز كە ئافرەتە: بە ئاسمانەوە ئەستێرەم دیوە لە باخچەی بەهار گوڵم چنیوە ---- ---- ---- ---- بەڵام تەبیعەت هەرگیزاو هەرگیز بێ رووناكی یە بێ بزەی ئازیز ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت كە نا ئومێدی ئەنوەر قادر جاف بە هیوایەك كۆتای دێت ، وەك ئەوەی بیەوێت گۆرانكارییەك لە بازنەكانی ژیاندا بكات ، هەر چۆن گۆران ، لە پێناو ئافرەتدا ، ویستی كودەتایەك بەسەر سروشتدا ئەنجام بدات: بەڵام هەرگیز نەیتوانیوە دەست بنێتە بینی دڵم! لێرەوە نا ئومێدی لە لایەكەوە ستراتیژیەتی ناخی شاعیرمان بۆ دەردەخات كە سەرچاوەی نا ئومێدیەكە لە دەرەوەی بازنەی سۆزداری و خۆشەویستی لە دایك بووە، لە لایەكی تریشەوە ووزەبەخشە لەسەر جەختكردنەوەی شاعیر بۆ پرۆسە سۆزداریەكەی كە هیچ نا ئومیدیەك ناتوانێت هەرەسی پێبهێنێت. بە ئاراستەیەكی تر، گەرچی شاعیر هەمیشە لە دۆخێكی ناجێگیرو ناڕەحەتیدا دەژی، بەڵام هیچ كام لەمانە نەیانتوانیوە دڵی شاعیر تێكبشكێنن، چونكە دڵەكەی پڕە لە ووزەبەخش بە نموونەی هەست و هێز و جوانی و پاكی و ڕاستگۆیی، بەمەش دڵەكەی ئەنوەر ڕۆڵی پاڵەوانێك دەبینێت كە توانای بەرەنگاربوونەوەی ناوەڕۆكی نائومێدیەكانی هەیە وەك ئەوەی شیعرەكە لەم دڵەوە ،كەلە دوا دێری شیعرەكەدا هاتووە،دەست پێدەكات تا دەگاتە ناونیشان بە پێچەوانەی هەموو دەقێكی تر . لە شیعری(( غەریبی)) 1982 دەڵیت: مەولانا بەو گەورەییە ، رۆژێ دوو دوو ، تەنەكە ئاوی بەسەر شان ، بۆ تەكیەكەی شێخی ( دەهلەوی ) دەهێنا ، لە رێ لایدا ، تۆزێ دانیشت ، نەختێ راما هۆن .. هۆن فرمێسك بەسەر روویدا قەتارەی بەست ، لە پەنجەرەی تەكیەوە ( شێخ ) چاوی لێ بوو شێخ بانگی كرد وتی : خالید ! لە لێزمەی فرمێسكی ئەمرۆت نەگەیشتم ! وتی : قوربان ! ئەو ئافرەتەی ، كە بە تەنیشتما تێپەر بوو .. رووخساری هەر لە رووخساری دایكم دەچوو ، هەر كە بینیم ، سلێمانیم كووچە كووچە هاتە پێش چاو ، یەكسەر ئاگرم تێ بەر بوو ، دڵم پر بوو ، ببوورە لێم ! خۆت دەزانی قوربان سۆز و قوربان ! كەڵكەڵەی نیشتمان .. ناونیشانی ئەم شیعرە ئاماژەیەكی ڕاستەوخۆی هەستە داخراوەكانە كە لە پشتیەوە هۆكارێك بەدی دەكرێت. هەر لەم ناونیشانەوە لەوە دەگەین كە خودی بكەری شاعیر لە دۆخێكی دەروونی سەختدا گوزەر دەكاو دەژی، كە ئەمە بە شێوە گشتیەكەی ووزەبەخشە بۆ رەِوینەوەی ئەو هەستە بە ئازار و داخراوە. شیعرەكە بە مەولانا دەست پێدەكات كە بە پێی پەراوێزی شاعیر مەبەست لە مەولانا خالیدی میكایەلی نەقشبەندییە.ئەم زاتە گەورەیە كە پەیوەندییەكی دراوسێیەتی و بە هاوڵاتیبوون و دەروونی لەگەڵ خودی بكەری شاعیردا دروست كردووە لەلایەكەوە ووزەبەخشە بۆ تەواوكردنی پرۆسە شیعرییەكە لەلایەكی تریشەوە دەمامكێكە بۆ خودی بكەر بەوەی هەردووكیان بەیەك ئاراستەو بەیەك شێواز بیردەكەنەوەو دەڕواننە شتەكان، بەڵكو سەرچاوەی بە نامۆبوونی هەردووكیان یەك شتە. مەولاناو ململانێكان . ئەنجامی ململانێكان دەرپەڕینی مەولانا .خودی بكەری شاعیر وهەڵوێستە فیكری وسیاسیەكان، كە ئەنجامەكەی بە یاخی بوون و گیرسانەوەی لە مەنفا كۆتایی دێت. لە مەنفاكەی مەولانا بە نامۆبونەكە زیاتر خۆی لە جێگەدا دەبینێتەوە. دووركەوتنەوە لە جێگە بە خواستی هێزی دەرەكی ئەنجام درا وەك خاچدانەكەی مەسیح كە لەلایەكەوە پڕە لە ئازار ولەلایەكی تریشەوە هێزی سەركەوتنیشە. ئەنجامەكەشی هەروا دەرچوو، مەولانا لە زەمەنی بە نامۆبووندا گەورە تر بوو، بەڵكو ئەو مەملەكەتەكەی كە مەبەستی بوو بە دەستی هێنا. خودی بكەری شاعیریش لەلایەكەوە شیعریەتی بە دەست هێنا، لەلایەكی تریشەوە سەركەوتن بەسەر ئازارەكانی زەمەنی ڕابردووی بە نامۆبوون.لە گریانی هەردووكیاندا، وێنەی دایك دێنە بەرچاو . وێنەكە وێنەیەكی ئەبستراكتی و ئیمپریشینیزمە كە ئەمیش ووزەبەخشە بۆ دەركەوتنی وێنەیەكی گەورەتر "سلێمانی" كە وێنەیەكی كاریزمایە و ئەوەی تێیدا بژی بە ئاسانی دەست بەرداری نابێت. ئەوانەشی دەست بەرداری دەبن ئەوا پێناسەی نیشتیمان وون دەكەن وەك ئەوەی پێناسەی نیشتیمان لەم شارەوە دەست پێدەكات بەو پێیەی شارێكی سروشتی نییەو پڕە لە مانا. چامەكانی نالی و سالم بەشێك لەو مانایانە دەست نیشان دەكات. هەندێكی تریش لەلایەن مەلیك و گۆران و پیرەمێرد و شێركۆ و ئەنوەر قادر جاف .. هتد! بەمەش سلێمانی ووزەبەخشە بۆ دەركەوتنی گەورەترین وێنە كە نیشتیمانە. ئەو نیشتیمانەی كە هەر لە سەرەتای دروست بوونییەوە پڕە لە ئازار و سۆز و گریان و ململانێ . بە دیوێكی تردا، قوڵی و ڕاستگۆیی سۆز وهێزەكەی ، غەریبی بۆ زەمەنی رابردوو كە خۆی لە دایك وشاری سلێمانی ونیشتیماندا دەبینێتەوە ، ووزەبەخشن بۆ دەق وخودی بكەر . دایەلۆگی نێوان خودی بكەر و ئەوی بەرامبەر بەربەستەكان لەبەردەم گەڕانەوە بۆ زەمەنی ڕابردوو تێك دەشكێنێت. ئەو پەنجەرەیەی كە لە دەقەكەدا بەكار هاتووە ووشەیەكی ووزەبەخشە بەو پێیەی ئاماژەیە بۆ كردنەوەی زەمەنەكان ولەهەمان كاتدا پەیوەندییەكانی نێوان خودی بكەر و ئەوی بەرامبەر بەیەكەوە گرێدەدات.هەر لێرەشەوە گوتارە نەتەوایەتییەكان بۆ جارێكی تر زیندوو دەبنەوە .
created by Avesta Group and powered by Microsoft Azure