دیداری: بەدەل رەڤۆ

ئەگەر لێم بپرسن خۆشترین كاتی تۆ چ كاتێكە؟ دەڵێم ئەو كاتەیە كە لەگەڵ منداڵاندام. ئەمە وتەی نوسرەت محەمەد حەسەن-ی موزیك ژەنە، كە بەڕادەیەك گرنگی بە گۆرانی‌و هونەری تایبەت بەمنداڵ دەدات، هەر كەس بیبینێت دەزانێ عاشقی جیهانی منداڵانە، تائێستاش دەیان ئاواز‌و گۆرانی بۆ منداڵان داناوە‌و وتووە، ئەو پەیمانی ئاشتی لەگەڵ منداڵ بەستووە. بۆ زیاتر ئاشنابوون بە كارەكان‌و ژیانی نوسرەت‌و یادكردنەوەی ئەو كارانەی بۆ منداڵانی كردووە، چاوپێكەوتنێكمان لەگەڵدا ساز كرد:

- تۆ پشتیوانی هونەر‌و گۆرانی منداڵان بوویت، ئەی كۆمەڵگە‌و دامەزراوەكان پشتیوانی تۆیان كردووە؟
* كۆمەڵگە پشتیوانم بوون لەكارەكانمدا، شانازی بە كۆمەڵگەكەی خۆمەوە دەكەم، بەڵام دامەزراوە روناكبیرییەكان بەداخەوە لەئاست پێویستدا نەبوون، ئەویش لەبەر ئەوەی بەپێی بەشبەشێنە بەڕێوە دەبرێ‌و ئەوەی دەبێتە بەرپرسی دەزگایەك لەسەر بنەمای خزمخزمێنە دەكرێتە بەرپرس‌و ئەوانیش كەسە نزیكەكانی خۆیان هەڵدەبژێرن، بەبیانووی ئەوەی جێگەی متمانەن، هەر ئەوەشە وای كردووە كەسی شیاو لەشوێنی شیاودا نەبێت.

- لەگۆرانییەكانتدا بۆ منداڵان چی بەوی دی دەڵێیت؟
* هەوڵم داوە لەڕێگەی گۆرانییەكانمەوە ئامۆژگاریان بكەم كاری چاكە‌و نیشتمانیان خۆ بوێت، لەگەندەڵی‌و خراپەكاری دووریان بخەمەوە، من لەڕێگەی میوزیك‌و گۆرانییەوە منداڵان بۆ كاری چاك هان دەدەم، چونكە منداڵ حەزی لەشێوازە باوەكانی ئامۆژگاری نییە. هەر لەڕێی گۆرانییەكانەوە گەورەكانیش واتە دایكان‌و باوكانی منداڵان دەدوێنم‌و پێیان دەڵێم، كە منداڵەكانیان توانا‌و بەهرەی زۆر لەوە زیاتریان هەیە كە ئەوان بیریان لێ كردۆتەوە، مەرج نییە منداڵ گۆرانی وتن بكاتە پیشە، بەڵام گرنگە لەڕێگەی میوزیك‌و گۆرانییەوە فێری كاری چاك‌و ئاكاری جوان بێت. لەڕێگەی میوزیك‌و گۆرانییەوە بە بەرپرسانیش دەڵێم، بڕوا بكەن گرنگیدان بە منداڵ‌و رۆشنبیر كردنیان زۆر لە هەناردە كردنی نەوت گرنگترە، چونكە منداڵان ئایندەی كوردستان‌و بنەمای رەسەنی نەتەوەی كوردن.

- گۆرانی وتن بۆ منداڵ، جیاوازی هەیە لەگەڵ جۆرەكانی تری گۆرانیدا؟
* شێوازی گۆرانی وتن بۆ منداڵ زۆر جیاوازە لەگۆرانی وتن بۆ گەورەكان، بگرە قورستریشە، لەبەر ئەوەی ئامانجەكانی گۆرانی وتن بۆ منداڵ جیاوازە لەئامانجی گۆرانی گەورەكان، چونكە گۆرانی منداڵان ئامانجەكەی پەروەردەیی‌و فێربوونی زمان‌و ئاكاری جوانە، منداڵ فێر دەكات دان بە وشەكاندا بنێت، منداڵی شەرمن دێنێتە قسە، منداڵ هان دەدات بۆ كاری چاك. هەر لەبەر ئەوەشە كە دەبێ گۆرانی منداڵان چەند مەرجێكی تێدا بێت، لەوانەش دەبێ وشەكان لەژینگەی منداڵ تێنەپەڕێت‌و وەك دایك‌و باوك‌و خوشك‌و براكانی‌و نیشتمانەكەی‌و ئەو شتانەی لەدەوروبەرین، دەبێ ئاواز‌و بڕگەكانیشی سادە بێت‌و لەئاستی توانای منداڵدا بێت، خەمبار‌و ناخۆشیش نەبێت، چونكە سۆزی منداڵ سنووردارە‌و بەرگەی ناخۆشی زۆر‌و خەمی زۆر ناگرێ لەبەر ئەوە دەبێ خۆشی‌و شادی تێدابێت.

- نوسرەت محەمەد‌و ئەڤین بۆتانی دوو رووی گەش‌و جوانن، بیرتان لەوە نەكردۆتەوە تیپێكی هونەری منداڵان لەماڵەكەی خۆتاندا دابمەزرێنن؟
* بیرمان لێ كردۆتەوە نەك لە ماڵە بچكۆلەكەی خۆماندا، بەڵكو لەماڵەگەورەكەماندا كە شاری دهۆكە دایبمەزرێنین، بۆ ئەو مەبەستەش قسەمان لەگەڵ پارێزگاری دهۆك كردووە‌و بەڵێنی هاوكاری پێ داوین بۆ دامەزراندنی سەنتەرێكی میوزیك‌و گۆرانی بۆ فێركردنی منداڵان.

- كەناڵەكانی تەلەڤزیۆن‌و رادیۆ مافی منداڵی كوردیان رەچاو كردووە؟
* حكومەتیش‌و حزبەكانیشمان سادەترین مافی منداڵیان رەچاو نەكردووە‌و كەناڵی ئاسمانی تایبەتیان بۆ دانەمەزراندووە، لەكاتێكدا دەیان كەناڵی ئاسمانیان بۆ گەورە دامەزراندووە، هەر لەكەناڵی كاتبەسەربردن‌و وەرزش‌و گۆرانییەوە بگرە هەتا دەگاتە كەناڵی ئایینی‌و سیاسیش، لەبەر ئەوە گەیشتوومەتە ئەو بڕوایەی كە حكومەتەكەمان‌و حزبەكانیشمان گرنگی بە رۆشنبیر كردنی منداڵ نادەن. لەیەكێك لە كەناڵەكاندا ماوەی منداڵان هەبوو، بەڵام ئەوەشیان لابرد‌و ئەرشیفە دەوڵەمەندەكەشیان كە چەندین گۆرانی منداڵان‌و بەرنامە‌و زنجیرەی كارتۆنی‌و بەرهەمی بوكەڵەی تێدا بوو پشتگوێ خرا، تەنانەت بازرگانەكانیشمان هەوڵ نادەن وەبەرهێنان لەدامەزرادنی كەناڵێكی منداڵاندا بكەن.

- بۆچی گۆرانی منداڵانت هەڵبژارد، پێت وایە مافی تەواوت داوە بەو هونەرە؟
* هۆكارەكەی خۆشەویستیم بوو بۆ منداڵان‌و خەمی ئەوەم بوو كە گۆرانیان نییە بەزمانی دایك، منداڵی كورد سەیری كەناڵەكانی وڵاتانی دراوسێیان دەكرد، ئەو كەناڵانە بەڕواڵەت بۆ منداڵ بوون، بەڵام لەپشتەوە سیاسی بوون، یان جیهادی بوون‌و ژەهریان دەڕشت، لەڕێی بەرهەمی منداڵانەوە ژەهری رەگەزپەرستیان بڵاو دەكردەوە، لەبەر ئەوە من دەمویست منداڵی كورد هونەری تایبەت بەخۆی هەبێت‌و بەزمانی كوردی بەبیری نەتەوەیی ئاشنا بكرێ‌و رۆشنبیر بكرێ. بەداخەوە بەرپرسانی وڵاتەكەم هونەری منداڵان بەكەم سەیر دەكەن‌و پارەی تێدا خەرج ناكەن، بەڵام پارەیەكی زۆر خەرج دەكەن بۆ كچە گۆرانی بێژێكی دەرەوەی كوردستان كە بێت تەنها ئاهەنگێكیان بۆ ساز بكات. 

- ئێستا بەچیەوە سەرقاڵیت؟ لە هونەری منداڵان دوور نەكەوتوویتەوە؟
* ئێستا دەوامێكی رۆتینی دەكەم، تەنها دەوامەو هیچی تر، كاتێكی زۆرم لێ دەبات، هیچ ئامانجێكی تێدا نییە‌و دەوامێكی سەپێنراوە، بەڵام لەگەڵ هەموو رێگرییەكانیشدا هیچ كات بەتەواوی لە جیهانی منداڵ دوور نەكەوتوومەوە، هەر وەك گۆڕانكارییەكیش خۆم هاوسەرەكەم ئەلبومێكی گۆرانیمان ئامادە كردووە بۆ منداڵان، هەنگاوێكی نوێیە بەرەو بەرزكردنەوەی ئاستی گۆرانی منداڵانی كوردستان، بەڕێوەبەری كەناڵی (وار)یش بەڵێنی هاوكاری پێ داوین، بەڵام جارێ ئەلبومەكەمان دواكەوتووە.

- چیتان بۆ جیهانی منداڵی كورد زیاد كردووە؟ بەرنامەی گەنگەشە كۆپی بەرنامەیەكی میسری نەبوو كە ئەحمەد حیلمی پێشكەشی دەكرد؟
* هەر لەسەرەتاوە هەوڵم داوە زۆر شت بۆ جیهانی منداڵی كورد زیاد بكەم، چەندین گۆرانی‌و بەرنامەمان پێشكەش كردووە، بەڵام چەپڵە بە دەستێك لێ نادرێ. سەبارەت بە بەرنامەی (گەنگەشە) شێوەیەكی بەرنامەكەی ئەحمەد حیلمی تێدایە، ئەویش لەشێوازی پرسیار كردنەكەدا، بەڵام كۆپی بەرنامەكە نەبووە، لەبەرنامەی (من سیربح بونبون)یش دوور بوو، سوودم لەبەرنامەیەكی درید لەحام وەرگرتبوو، بەڵام جیاوازی بەرنامەی گەنگەشە لەگەڵ بەنامەكانی تر ئەوەبوو كە دوو كەسایەتی تێدا بوو، یەكێكیان پرسیاری لە منداڵی میوان دەكرد لەبارەی جیهانە تایبەتەكەیەوە، كەسێتی دووەمیان بەمەبەست میوانەكەی تووڕە دەكرد بۆ ئەوەی شەرمی بشكێت‌و قسە بكات، بیرۆكەی ئەو كەسایەتییەی دووەمیش هیی (نەوزاد مەسیحا)ی دەرهێنەر بوو.

- تیپی دهۆك لەهەشتاكاندا خاڵی دەستپێك بوو بۆ تۆ؟ چی لەو تیپەوە فێر بوویت؟
* خاڵی دەستپێك نەبوو، چونكە پێشتر تیپێكی خنجیلانەم هەبوو خۆم بەڕێوەبەری بووم‌و بچووكترین ژەنیاری تیپەكەش بووم، لەدهۆك‌و هەولێر‌و لە بەغداش لەسەر شانۆی نیشتمانی نمایشمان هەبوو. لە تیپی دهۆك فێری هونەری نوێ بووم، لەسەر دەستی مامۆستای گەورە‌و هونەرمەندی جیهانی (دڵشاد محەمەد سەعید)، بنەماكانی ژەندنی قیسارە‌و چۆنێتی ئاوازدانان‌و دابەشكردنی میوزیك‌و مۆنتاژی دەنگ‌و شێوازەكانی تۆماركردن‌و پشودرێژی‌و كۆڵنەدان بووم.

- تائێستا ئاوازت بۆ كێ داناوە‌و شیعری كێت كردووە بە گۆرانی؟
* ئاوازم بۆ خۆم‌و بۆ زۆربەی هونەرمەندانی بادینان داناوە، وەك شاكر ئاكرەیی، ئیسماعیل جومعە، فرسەت حەسەن، كەمال محەمەد، محەمەد تەها، كاروان كامیل، هەڤاڵ ئیبراهیم، بڵند ئیبراهیم‌و زۆری تر لەگەنجان‌و منداڵانیش، شیعری هۆشیار رێكانی-شم كردووە بە گۆرانی‌و خۆشم شیعری گۆرانیم داناوە.


- راگەیاندن مافی تەواوی بەتۆ داوە وەك پێشەنگێكی بواری گۆرانی منداڵان؟
* بڕێكی كەم نەبێت لەو مافەیان نەداومێ، ئەو كەناڵانەش كە ئەو مافەیان داومێ ژمارەیان لەپەنجەی دەست تێناپەڕن، هەندێك لە دەزگاكان هەڵوێستی نێگەتیڤیان لێ وەرگرتووم، لەبەرئەوەی راستگۆیانە رەخنە لەو گۆرانیانە دەگرم، كە ئاستیان نزمە‌و ئەوان دایدەبەزێنن.
- هۆی چییە كەناڵە كوردییەكان نەیانتوانیوە بەهرەكان بدۆزنەوە‌و پێشكەشی خەڵكی بكەن، وەك ئەوەی كەناڵە عەرەبییەكان بۆ خۆیانی دەكەن؟
* هۆكار زۆرە، یەك لەوانە جەماوەری دەمارگیرە، لەبەرامبەر بەرنامەكاندا، بۆ نموونە بەرنامەی (رێكا ستێرا) لە كەناڵی (ڤین تی ڤی)یەوە، هۆكارێكی تریش ئەوەیە كەناڵە عەرەبییەكان توانایان زۆر زیاترە.

- چی وای لە گۆرانی پێشەكی زنجیرە درامای (ئاڤ‌و خوێن) كردووە لای خەڵكی دهۆك بە زیندوویی بمێنێتەوە.
* هۆكاری زۆر هەیە، لەوانە ئاوازەكەیەتی كە هەستی خەڵك دەجوڵێنێت، شیعرەكەشی كە هەستیان دەبزوێنێ‌، تیكەڵبوونی شیعر‌و ئاواز وەك تێكەڵبوونی رۆح‌و جەستە وایە، هەروەها وتنی گۆرانییەكە بەشێوەیەكی هارمۆنی‌و سادە، بەشێوەیەك كە دەگونجێ لەگەڵ رووداوەكانی زنجیرە دراماكە‌و هەستی بینەر، بێگومان نواندنی ناوازەی ئەكتەرەكان‌و كاری جوانی دەرهێنەرەكەش كاریگەریی هەبووە.

- پێت وا نییە، بە وازهێنانت لەگۆرانی منداڵان، منداڵی كوردت لە نیوەی رێ جێهێشتووە؟
* جێم نەهێشتوون، بەڵكو پشوویەكی درێژم داوە بەخۆم بەو هیوایەی لایەنێك دەستم بگرێ، ئەوكاتە زۆرم لە هەگبەدایە بۆ منداڵی كورد.
- چیت هەیە بیڵێیت بەرامبەر بەم ناوانە؟
سەعدەڵڵا بامەڕنی؟
* داهێنەری ئیرتیجالە‌و كەسێكی خاكییە
- سەبری بۆتانی؟
* ئەوینداری گوڵە بەهارەیە لەپایزی تەمەنیدا
- هۆشیار رێكانی؟
* شاعیری زیندان‌و شاخ‌و شۆڕشە
- سەدیق شرۆ؟
* قوتابخانەی هەست
- ئەڤین بۆتانی؟
هاوبەشی تەمەن‌و رووناكی ژیانمە.